Yurtdışında yaşayan ve kamuoyunda ‘’Mavi Kartlılar’’ olarak bilinen doğumla Türk vatandaşı olup da Bakanlar Kurulundan çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedip başka bir ülke vatandaşlığına geçenlerle ilgi kamuoyunda çok tartışılmadan TBMM’de 09.05.2012 tarihinde 6304 sayılı Kanun kabul edildi. Bu kanun resmi gazetede 18.05.2012 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiş oldu.
Bu değişikliklerde Mavi Kartlılarla ilgili değişiklik veya yenilikler Nüfus Hizmetleri Kanunu ile Türk Vatandaşlığı Kanunlarında yapılan değişikliklerdir. Nüfus Hizmetleri Kanunundaki değişikliklerle Mavi Kartlılarla ilgili ‘’Mavi Kartlılar Kütüğü’’ oluşturulmakta.Ancak biz bundan ziyade Mavi Kartlıların hakları ile ilgili 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28.maddesinde getirilen yenilikleri inceleyeceğiz.
Gerçekten değişiklikten önce Mavi Kart sahibi vatandaşlarımız ve onların çocuklarınının askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü bulunmamakla beraber seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme ve muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları bulunmamaktaydı. Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanabiliyorlardı.
YENİ DÜZENLEME MAVİ KARTLILARA HANGİ HAKLARI VERİYOR?
6304 sayılı Kanunun 14.maddesiyle değiştirilen 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28.maddesiyle;
1. Mavi Kart sahiplerinin eskiden olduğu gibi seçme ve seçilme, muafen araç veya ev eşyası ithal etmehakları ile askerlik hizmetini yapma yükümlülükleri yoktur. (2.fıkra 1.cümle)
2. Mavi Kartı bundan böyle ‘’ doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoyları’’ alabilecek ve bu haklardan faydalanabilecek. (1. ve 6.fıkra ) Ancak Bakanlar Kurulu gerekli görmesi halinde üçüncü dereceden itibaren hangi dereceye kadar olan altsoyların bu maddede tanınan haklardan faydalanabileceğini belirleyebilecek. ( 4.fıkra) Yani vatandaşlığı kaybeden kişilerle bunların çocukları ve torunları bu haklardan yararlandırılacak. Bakanlar Kurulu lüzum görmesi halinde torunun çocuğu ve torunun torununa da bu hakları verilebilecek.Ancak bundan yararlanmak isteyen altsoy üstsoyla olan soybağını belgelendirmek durumundadır. (5.fıkra) Eski uygulama sadece çocukları kapsamaktaydı.
3. Mavi Kart talep edildiğinde bu kartlar 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunukapsamında değerlendirilecek (6.fıkra 2.cümle) ve 5,00 TL değerli kağıt bedeli tahsiledilecektir. Eski uygulamada Mavi Kart için bir bedel talep edilmiyordu.
4. Mavi Kart sahiplerine İçişleri Bakanlığın tespit edeceği esaslar çerçevesinde kimlik numarası verilecek ve Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası aranan yerlerde bu kimlik numarası kullanılacaktır. (8.fıkra) Henüz bakanlığın bu konuda bir düzenlemesi olmadı.
5. Mavi Kartlıların Türkiye Cumhuriyetinin yurtiçi ve yurtdışı kurum ve kuruluşları ile ilgili yerlerde kanunun kendilerine sağladığı hakların kullanılmasında Mavi Kartılarını ibraz etmeleri yeterli olacak. Ancak Mavi Kart ibraz edilemiyorsa Kimlik Paylaşımı Sistemi aracılığıyla Mavi Kartlılar Kütüğünden alınacak kayıt örneği ve uyruğunda bulunulan devlet makamlarınca verilmiş kimlik bilgilerini gösteren belge ile işlem yapılabilecek.(7.fıkra)
6. Mavi Kartlılar bir kadroya dayalı ve kamu hukuku rejimine tabi olarak asli vesürekli kamu hizmeti görevlerinde bulunamazlar.Mesela devlet memurluğu yapamazlar. Ancak kamu kurum ve kuruluşlarında işçi, geçici veya sözleşmeli personel olarak çalıştırılabilecekler. ( 3.fıkra) Bu hak eski uygulamada bulunmamaktaydı.
7. Mavi Kartlıların sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olacaklar.(2.fıkra 2.cümle) Kamu kurum ve kuruluşları, bu madde (28.madde) hükümlerinin uygulanması amacıyla her türlü tedbiri alır ve gerekli düzenlemeleri yapar.(10.fıkra) Görüldüğü gibi yapılan değişiklik Mavi Kartlıları bir disiplin içine almak , Mavi Kartlıların çocuklarının dışında üçüncü dereceye ve belki daha aşağıdaki altsoylarına kadar kanundaki haklardan faydalandırmak, kamuda belirli statülerde çalışma hakkı vermek ve bu konuda Kamu kurum ve kuruluşlarına tedbir alma ve gerekli düzenlemeleri yapma görevi ve ödevi verme dışında bir yeni hak sözkonusu olmamıştır.
DEĞİŞİKLİKTE MAVİ KARTLILARIN SOSYAL GÜVENLİKLE (EMEKLİLİK) İLGİLİ HAKLARI İLE 3201 SAYILI KANUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Değişiklikten önce Mavi Kartlılar 28.maddenin ‘’Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla..’’ifadesine rağmen başvuru tarinde yabancı ülke vatandaşı olduklarından dolayı Türk vatandaşlığında geçen sürelerini kazanılmış hakları olduğu halde emeklilikte değerlendiremiyorlardı.
Zira Sosyal Sigorta Kurumu 8.5.1985 tarihli ve 3201 sayılı kanun, 06.11.2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması Ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre bu talepleri reddiyordu.Yani borçlanma başvurusu sırasında Türk vatandaşı olma şartını aramaktaydı. Buna karşı açılan davalar hep Mavi Kartlılar lehine sonuçlanmış ve gerek Yargıtay Dairelerince gerekse de Hukuk Genel Kurulunca onanmıştır.
Kanunda Mavi Kartlıların en çok ümitle bekledikleri değişiklik, mahkeme kararları ve içtihatlarla tescillenmiş sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış haklarının değerlendirilmesi ve bu haksız uygulamanın sonlandırılmasıydı. Yani bu hakkın mahkeme kapılarında değil kanun önünde tespitini beklemekteydiler. Çünkü Türk devleti onların bulundukları ülke vatandaşlığına geçmelerini teşvik etmiş onlarda buna istinaden yabancı ülke vatandaşı olmuşlardı.
Kanun değişikliği tasarısını meclise sunan Hükümetin 28.maddenin değişiklik gerekçesinde ‘’ Ayrıca, Mavi Kart sahibi kişilerin kamu hizmetlerine girme, sosyal güvenlik hakkı gibi çeşitli konulardaki hakları özel olarak yasal güvenceye kavuşturulmaktadır.’’ denmesine, tasarı alt komisyonda görüşülürken bazı muhalefet üyelerinin Mavi Kart sahiplerinin sosyal güvenlik hizmetlerinden yararlanamadığı; bu konuyla ilgili bir çalışma yapılması gerektiği ifade etmesine, Anayasa Komisyonunda MHP’li üyelerin muhalafet şerhinde ‘’Anayasa Komisyonu görüşmelerinde yurtdışında yaşayan kişilerin dile getirdikleri Türkiye’de borçlanma suretiyle emekli olma…. gibi sorunlara çözüm bulunamamış….’’ olduğu belirtilmesine rağmen bu konuda madde değişiklikten önceki ifadelerle meclis genel kurulundan geçerek kanunlaşmıştır.
Kısacası beklentilerin aksine kanun değişikliğiyle SGK’dan borçlanma suretiyle emekli olma hususunda hiç bir değişiklik veya ilerleme sözkonusu olmamıştır. Sorun yine yargı yolu ile çözülmeye devam edecektir.
Aslında bu noktada SGK’yı tamamen suçlamakta yersizdir. SGK 28.madde ile ilgili 08.06.2011 tarihli ve 2011/48 sayılı genelgesinin ikinci bölüm 1.1. (5) nolu paragrafındaki yorumuna göre ‘’ … Söz konusu maddeye (28.Madde) göre, Türk vatandaşlığından çıkmadan önce kazanılmış sosyal güvenlik hakları, ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla aynen Türk vatandaşlarına tanınan haklar gibi kullanılabilecektir. Bu durumda, Kanunda (Yani 3201 sayılı kanun) borçlanmadan yararlanabilmenin başvuru sahibinin borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı olma şartına bağlanması, …., kamu oyunda “pembe ya da mavi kart sahibi” olarak bilinen…. başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmadıklarından borçlanma kapsamındaki sürelerde Türk vatandaşı olsalar bile, borçlanma hakkından yararlanamayacaklardır…’’ denilmektedir.
Gerkçekten 3201 sayılı kanunun 1. ve 3.maddeleri ile Yönetmeliğin 2. maddesi gereğince yurtdışı hizmetlerin borçlanılmasında başvuru tarihinde Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunmaktadır. O halde sorun 3201 sayılı kanun ve onun uygulama Yönetmeliğinden kaynaklanmaktadır. Kanun yapma tekniği açısından sözkonusu bu mevzuat değiştirildiğinde veya en azından ilgili maddelere ‘’ ve Mavi Kart sahipleri ‘’ ibaresi eklenmek suretiyle problem çözülecek ve Mavi kart sahibi insanımızın bu konudaki mağduriyeti giderilmiş olacaktır. Bu değişikliği 6304 sayılı kanuna bir veya iki madde ekleyerek gerçekleştirmek mümkün idi.
Meclisteki komisyon görüşmeleri sırasında komisyon üyelerinin bu konu ile ilgili sorularına Hükümet temsilcisi olarakcevap veren Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanı ‘’Mavi Kartlıların borçlanma yoluyla emeklilik hakkından yararlanabilmeleri doğrultusunda bir düzenlemenin İntibak Yasa Tasarısına ekleneceğini’’ belirtilmesine rağmen İntibak Kanununda da herhangi bir düzenleme yapılmamıştır.
Türkiye başbakanın geçen sene Almanya’ya yapmış olduğu ziyarette kendisine gazetecilerin „Mavi Kartlılara emeklilik hakkı verecek misiniz?“ şeklindeki soruya „Almanya çifte vatandaşlığı tanımalı“ diyerek topu Alman hükümetine atmıştır. Zira yapılan hesaplamalara göre şu an Türkiye’de 10 milyon emekli bulunuyor. Mavi Kartlılara bu hakkı kanunla vermeleri halinde bu rakam birden bire 11,6 milyona çıkacak ve bu da SGK’ya dolayısıyla devlet hazinesine büyük yük getirecektir.
Sözün kısası Mavi Kartlılara Türkiye’de emeklilik hakkının kanunla verilmesi yönünde iktidarda bir siyasi irade bulunmamaktadır. Vatandaş bu hakkını söke söke mahkemeler yoluyla almaya devam edecektir.
Av. Şerif Yılmaz