YURTDIŞINDA YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ ASKERLİK İŞLEMLERİ

YURTDIŞINDA YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ ASKERLİK İŞLEMLERİ

Bu makalemizde yurt dışında yaşayan yani kanunun ifadesiyle oturma ve çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu sıfatı ile yabancı ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarının en çok karşılaştıkları sorunlardan biri olan askerlik ertelemesi, dövizle askerlik ve çifte vatandaşlık halinde askerlik durumlarını açıklamaya çalışacağız.

1982 Anayasa’sının „ Vatan hizmeti” başlıklı 72.maddesi „ Vatan hizmeti, her Türk‘ün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir.“ hükmü gereğince askerlik hizmeti her Türk vatandaşı için bir hak olduğu kadar yerine getirilmesi gerekli bir görevdir. Madde bunun ne şekilde yerine getireleceğini veya getirilmiş sayılacağının kanunla düzenleneceğini belirtmektedir. Buna göre kanun koyucu bir çok kanunda bu hususu düzenlemiştir. Ancak konumuzla ilgili olarak iki temel kanun bulunmaktadır. Bunlardan birincisi 21.06.1927 tarihli ve 1111 sayılı Askerlik Kanunu ile 1076 sayılı Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunudur.

Dövizle askerlik hizmeti usulü ise, yurtdışında bulunan yükümlülerin bulundukları ülkelerde elde ettikleri oturma, çalışma ve benzeri haklarını yitirmeden yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri, ülkenin ve silahlı kuvvetlerin döviz ihtiyacının karşılanması amacıyla ilk defa 1980 ihtilalinden önce 20.03.1980 tarihli ve 2299 sayılı Kanunla 1111 sayılı Askerlik Kanununa 3 ek madde ve bir geçici madde eklenmesiyle getirilmiştir.

Daha sonra 1981, 1982, 1984, 1988, 1992, 1999, 2003, 2005, 1 Şubat 2011  ve 30 Kasım 2011, 27 Ocak 2016,  3 Ağustos 2018 tarihlerinde bu askerlik usulü ile ilgili Askerlik Kanununa ek ve geçici maddeler ekleyerek veya değiştirerek düzenlemeler yapılmıştır.

Yapılan bu değişiklikler daha çok dövizle askerlik bedellerinin arttırılması, temel askerlik hizmetinin süresinin kısaltılması ve Kanunun hükümlerinden yararlanamayanlara af şeklinde olmuştur. En son yapılan değişiklikte ise Türk Silahlı Kuvvetler tarihinde ilk defa uzaktan eğitim alma zorunluluğunun getirilmesi ve döviz bedelinin 2.000 €‘ ya yükseltilmesidir.

ASKERLİK ERTELEME (TECİL) İŞLEMLERİ

Askerlik çağı 20 yaşından gün almakla başlar ve 41 yaşından gün alıncaya kadar sürer. 20 yaşından gün alıpta askerlik çağına giren bir Türk vatandaşı askerlik işlemlerini tamamlayıp bu hizmeti yerine getirmek zorundadır. Fakat kanun bazı nedenlerden dolayı bu hizmetin yapılmasını erteleme imkanı vermekte. Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının askerliklerinin ertelenme şartları ve usulleri ile kimlerin bu haktan faydalanabileceklerini 1111 sayılı Kanunun 35.madde (G) bendinde düzenlemiştir.

Burada kanun koyucu oturma veya çalışma iznine sahip olarak işçi (İşveren veya bir meslek ya da sanat mensubu) olarak yabancı ülkede bulunma halini iki yılda bir yenilenmek kaydıyla 38 yaşı sonuna kadar bir erteleme nedeni olarak kabul etmiş, ancak bu hususta da idareye takdir hakkı tanımıştır. Bu düzenleme ile yurtdışında işçi olarak bulunan mükelleflerin uzun süre işyerlerinden uzak kalarak yurtdışındaki işlerini kaybetmemeleri amaçlanmıştır.(Askeri Yüksek İdare Mahkemesi 2.Daire 08.07.1997 tarih 1997/817 E. 1998/557 Kararı)

Askerlik Erteleme (Tecil) Hakkından Faydalanabilecekler

Kanunun 35/G maddesine göre bu haktan;

1.Yurt dışında süreli veya süresiz oturma veya çalışma izni olan işçi statüsünde bulunanlar (Bir işverene iş sözleşmesi ile bağlı çalışanlar),

2. Oturma veya çalışma izinleri devam ettiği sürece;
3. Geçici olarak işsiz kalanlar,
4. Meslek veya sanatlarını icra edemeyenler,
5. İşsizlik sigortasından yararlananlar,
6. Maluliyet veya hastalık yardımı alanlar,
7. Eşlerinin çalışması nedeniyle bu yardımları almaları mümkün olmayanlar,
8. Yabancı ülkelerde oturma veya çalışma iznine sahip bir bayanla evlenerek „aile birleşimi antlaşmaları“ kapsamında kendisine başlangıçta sadece oturma izni verilen, ancak çalışma izni verilmediği için işçi statüsü kazanamayan ancak “potansiyel işçi” olarak kabul edilenler,
9. Yurt dışında süreli veya süresiz oturma veya çalışma izni olan kendi nam ve hesabına çalışıp işveren olanlar,
10. Yurt dışında süreli veya süresiz oturma veya çalışma izni olan bir meslek veya sanat mensubu bulunanlar bağlı bulundukları Türk Konsolosluğuna başvurarak yararlanabilecektir.

Askerlik Ertelemesinden Faydalanamayacaklar

1. Geçerli oturma veya çalışma izinleri bulunsa dahi yasanın öngördüğü işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu statülerini re’sen veya ihbarla taşımadığı değerlendirilen veya tespit edilenler,
2. Ertelemeye hakkı olup askerliği ertelenenlerden erteleme döneminde;
3. Bir takvim yılının yarısından fazla süreyi (184 gün ve daha fazla) yurtiçinde geçirdikleri tespit edilenler,
4. Oturma veya çalışma izinlerinin ya da vatandaşlık haklarının iptal edilerek sınır dışı edildikleri tespit edilenler,
5. Yurda kesin dönüş yaptıkları tespit edilenler,
6. Sahte bilgi, belge veya beyanlarla askerlik işlemlerini ertelettikleri tespit edilenler,
7. Türk vatandaşlığından çıkanların 1111 s.K’nun 35/G maddesi gereğince erteleme hakları bulunmamaktadır.

Ertelemeye hakkı olupta erteleme yaptırdıktan sonra erteleme dönemi içerisinde yukarıdaki durumları tespit edilenlerin ertelemeleri iptal edilmekte ve bunlara bir daha erteleme hakkı verilmemektedir.

Erteleme İçin Başvuru Zamanı

Eski uygulamada o yıl askerlik çağına giren vatandaşların kimlik, adres ve nüfus bilgileri ve değişiklikler 1 Ocak- 30 Haziran arasında vatandaşlar tarafından askerlik şubelerine veya konsolosluklara bildirilirken 22.05.2012 tarihli ve 6318 sayılı kanunun 22.maddesiyle ilk yoklama kaldırılmış, vatandaşların bilgileri Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden eletronik ortamda merkezi olarak temin edileceğinden vatandaşlarca yapılacak herhangi bir işlem kalmamıştır. Yani yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız ilk yoklama için Konsolosluklara başvurmak zorunda değildirler. Daha önceden bu sebeple ilk yoklama yatırmayanlara uygulanan para cezaları da kaldırılmıştır. 6813 sayılı kanunla “son yoklama” maddesi de yürürlükten kaldırılmasına rağmen 1111 sayılı kanunun 25 ve 26.maddeleri gereğince, ilk olarak o yıl askerlik çağına girenler ile bir önceki yıl ertesi yıla terk edilenlerin her yılın 1 Ocak tarihinden gelecek yılın Şubat ayına kadar yükümlü olan vatandaşların boy, kilo, tahsil ve sağlık durumlarının tespiti amacıyla yoklama yaptırma mecburiyeti devam ettiğinden yurt dışında yaşayan ve tecil hakkı olan vatandaşların bu yoklama süresi içerisinde ilk olarak askerliklerinin ertelenmesi için dilekçe ile BİZZAT Türk Konsolosluklarına başvurmaları gerekmektedir.

1111 sayılı Kanunun 30.maddesi gereğince yoklama sırasında, askerlik şubesine veya yurtdışı temsilciliklerine gelmemiş ve 26 ncı madde gereğince gelmeme sebebini bildirmemiş kişiler, yoklama kaçağı olarak kabul edilmektedirler.

Yoklamada bulunmayan ve bulunamadıklarına dair kanunda yazılı bir mazeret gösterememiş olanlara ‘Yoklama kaçağı’ denir. (1111 s.K. md.12)

Yoklama kaçağı olanlar hakkında 1111 s.K.’nun 86 ve 89.maddeleri gereğince askerlik şubesinin bağlı olduğu İl veya İlçe İdare Kurulları tarafından, yakalandığı veya kendiliğinden müracaat etmesine, yakalanma ve müracaat zamanına göre değişik idari para cezaları verilebilmektedir.

Yoklama süresi içerisinde hapishanede veya hastanede bulunanlar durumlarını belgelendirmek şartıyla yoklama kaçağı durmuna düşmezler.

Ertelemenin Yapılabileceği Azami Yaş Sınırı

1111 sayılı kanunun 35/G maddesi gereğince ve Milli Savunma Bakanlığı emrine göre erteleme hakkı olan ve süresinde başvurup ertelemeleri kabul edilenlerin;

1. Süresiz oturma ve çalışma iznine sahip olanların 38 yaşını tamamladıkları yılın 31 Aralık tarihine kadar,
2. Başvuru tarihi ile oturma veya çalışma izinlerinin bitim tarihi arasında bir yıldan fazla süre olanların, oturma veya çalışma izinlerinin bitim tarihini takip eden yılın 31 Aralık tarihine kadar,
3. Başvuru tarihi ile oturma veya çalışma izinlerinin bitim tarihi arasında bir yıl ve daha az süre olanların, başvuru yılını takip eden yılın 31 Aralık tarihine kadar, her türlü askerlik işlemi ertelenir.

Herhalükarda erteleme şartları devam ediyorsa vatandaşlarımız 38 yaşlarını doldurdukları yılın son gününe kadar askerliklerini erteletebilirler.

Askerliğini Erteletecek Yükümlü Vatandaşlardan İstenen Belgeler

Askerliğini 38 yaşına kadar ertelecek işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu olan vatandaşlardan:

1. Nüfus cüzdanının aslı,
2. Oturma veya çalışma izin belgelerinin asılları ve ikişer adet fotokopileri,
3. İşçilik statüsünde olanlar, işveren tarafından antetli kağıda yazılmış ve imzalanmış belgenin aslı, bir adet fotokopisiyle( Bu belgede, çalıştığınız yerdeki pozisyonunuzun, işe başlama tarihinizin ve ödenen ücretin veya maaşın miktarının da belirtilmesi gerekmektedir) maaş bordrosunun (Lohnabrechnung) aslı ve bir adet fotokopisi.
4. İşsiz olanlar için iş ve işçi bulma kurumundan (Almanya için Arbeitsamt) işsizlik belgesi,
5. İşveren statüsünde olanlar sahip oldukları işyerinin yerel Ticaret Odasında (IHK) kayıtlı olduğunu ve halen işlevini sürdürdüğünü belirten bir belge ve işyeri açma müsaadesi (Gewerbeanmeldung) ile vergi ödendiğine ilişkin belgenin aslı ve birer adet fotokopisi.
6. Son 6 ay içinde çekilmiş 5 adet renkli vesikalık fotoğraf (Hepsinin aynı ve önden çekilmiş olması gerekmektedir. Bilgisayarla çoğaltılmış fotoğraflar kabul edilmemektedir)
7. Umuma mahsus geçerli Türkiye Cumhuriyeti pasaportunun aslı ve işlem yapılmış tüm sayfalarının ikişer fotokopisi (tamamen boş olan sayfaların fotokopisinin çekilmesine gerek yoktur. Ancak, tüm vize, mühür ve giriş-çıkış sayfalarının tamamının fotokopisinin çekilmesi gerekmektedir) talep edilmektedir.

Ancak ayrıca Konsolosluklar gerekli gördükleri veya şüphe ettikleri takdirde, başvuruda bulunan tüm vatandaşlarımızdan durumlarını aydınlatmaya yarayacak ilâve bilgi ve belgeler isteyebilirler.

Erteleme için ilk defa başvuracakların başvurularını BİZZAT yapmaları gerekmektedir. Müteakip yani daha sonraki askerlik erteleme başvurularını, yukarıda sıralanan hak sahibi olduklarını ispata yarayan belgelerle konsolosluklara bizzat veya posta yoluyla yapabileceklerdir. Posta yoluyla müteakip askerlik erteleme başvurusunda bulunmak isteyenler internetten temin edebilecekleri “Postayla Müteakip Erteleme Başvurusu Yapacaklar İçin Dilekçe-Taahhütname Belgesi”ni imzalayıp diğer belgeleri ile birlikte konsolosluklara gönderebilirler. Bu işlemler için hiçbir ücret alınmamaktadır.

Aile Birleşimi Halinde Erteleme İşlemleri

Yeni evlenen, evlenmek amacıyla veya daha önceden evli olupta sonradan eşini bulunduğu ülkeye aile birleşimi yoluyla getiren bayanın eşi veya birlikte yaşama taahhüdünde bulunduğu kadının nişanlısı vatandaşımıza henüz örneğin Almanya’ya gelip oturma ve çalışma izni almamasına rağmen ileride bu şartları tamamlayacağı düşünülerek yurtdışı ertelemesinden belirli şartlar altında faydalanma imkanı verilmekte.

Bu durumuda olan vatandaşımızı aile birleşimi ile Almanya’ya (veya başka bir ülkeye) getiren eşi ya da vatandaşımızın birlikte yaşama taahhüdünde bulunduğu kadın veya ebeveyni;

– Yabancı ülke resmi makamları tarafından verilmiş taahhütname/belge,

– Eşinin, birlikte yaşam taahhüdünde bulunan bayanın, ebeveyninin o ülkede oturma veya çalışma izin sahibi ya da o ülke vatandaşı olduğunu kanıtlayan belgeyi,

– Evlenme cüzdanını/geçerli evlilik belgesini (Heiratsurkunde) veya birlikte yaşam taahhüt belgesini ya da ebeveyninin istek yaptığına dair belgeyi, askerliğinin ertelenmesi talep edilen yükümlünün durumunu ayrıntılı olarak açıklayan bir dilekçeye ekleyerek Türk Konsolosluğuna vermesi gerekir.

Bu durumda başvuruları kabul edilen vatandaşlarımızın askerlikleri, başvuruda bulundukları ülke makamlarından gerekli ikamet izni alabilmelerini teminen başlangıçta 3 ay süreyle geçici olarak ertelenir. Geçici erteleme süresi içerisinde ikamet izni alamayan vatandaşlarımızın müteakip erteleme talepleri konsoloslukça değerlendirilir ve ilave 3 aylık geçici erteleme süresi daha verilerek gerekçesi ile birlikte durumları askerlik şubesine bildirilir. Vatandaşın, ikinci geçici erteleme süresi içerisinde ikamet izni alamaması halinde bir sonraki erteleme talebi kabul edilmez.

Geçici erteleme süresi sonunda ikamet izni alan ancak çalışma izni henüz verilmediği için yasada ön görülen işçi, işveren veya bir meslek ya da sanat mensubu statülerini kazanamayan vatandaşlarımız yukarıda da belirtiğimiz gibi “potansiyel işçi” olarak değerlendirilir ve askerlikleri çalışma izni alana kadar (yasada ön görülen yararlanma statülerinden birini elde edene kadar) birer yıllık sürelerle başvuru yılını takip eden yılın 31 Aralık tarihine kadar ertelenir.

Yasada ön görülen yararlanma statülerini elde ettiğinden işçi ertelemesine hak kazanan vatandaşlarımızın, “potansiyel işçi” olarak ertelendikleri dönemde yurtiçinde bir takvim yılının yarısından fazla süreyle kaldıkları tespit edilse bile işçi ertelemeleri yapılır.

Çifte Vatandaşların Askerlik Erteleme İşlemleri

Makalemizde çifte vatandaşlarımızın askerlik durumlarını aşağıda ayrı bir bölüm şeklinde inceleyeceğiz. Fakat askerliğin ertelenmesi konusunda bu vatandaşlarımızın da erteleme şartlarını burada ele almanın daha uygun olacağını düşündük.

Evet, askerlik mevzuatında temel kanunumuz olan 1111 sayılı Askerlik Kanunun 2/son maddesi ile 05.07.1993 tarih ve 93/4613 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çifte vatandaşlarımızın askerlik durumlarını düzenlenmektedir. Buna göre;

Doğumla veya 18 yaşından önce ikamet etmek amacıyla yurtdışına çıkarak yabancı ülke vatandaşlığını (Mesela: Alman) kazanan vatandaşlarımız şartları varsa askerlikten muaf olmakta aksi takdirde dövizle askerlik imkanından faydalanmaktadır.

İşte 01.07.2011 tarihinden itibaren Almanya gibi vatandaşı olduğu ülkede zorunlu askerliğin kaldırıldığı ya da ihtiyaç fazlası nedeniyle askerlikten muaf tutulup, Türkiye’deki askerlikten muafiyetten yararlanamayan çift uyruklu vatandaşlarımız da askerliklerini 38 yaşlarını dolurdukları yılın 31 Aralık gününe kadar bir defada erteletebilirler.

İstisnai olarak İsviçre askerlik yasasına göre temel eğitimini tamamlayanların 42 yaşına kadar her yıl belirli sürelerle askerlik yapma zorunluluğu bulunduğundan, İsviçre’de askerlik hizmetine başladıklarını belgeleyenler 42 yaşını tamamladıkları yılın sonuna kadar, askerlik hizmetine başladıklarını belgeleyememişler ise 38 yaşı sonuna kadar ertelenmektedir.

Başvuru sırasında bu vatandaşlarımızdan;

1. Nüfus cüzdanı aslı ve iki adet fotokopisi,
2. Yabancı ülke nüfus cüzdanının aslı ve iki adet fotokopisi,(Almanya için: Ausweiss)
3. Yabancı ülke vatandaşlığını hangi tarihte kazandığını belirtir belgenin iki adet Türkçe ve onaylı tercümesi (Doğumla kazananlar : Geburtsurkunde, sonradan kazananlar: Einbürgerungsurkunde),
4. Yabancı ülke vatandaşlığına alınan vatandaşlarımızın ülkeye ne zaman geldiğini gösteren belgelerin aslı ve 2 adet Türkçe tercümesi (Meldebescheinigung, Internationale Geburtsurkunde),
5. 5 adet vesikalık fotoğraf talep edilmektedir.

Ancak;

-18 yaşından sonra ikamet etmek amacıyla yurtdışına çıkarak yabancı ülke vatandaşlığını kazananlar,

-Yurtdışında doğmaları nedeniyle yabancı bir ülke vatandaşlığını kazanarak Türkiye’de ikamet edenler,

-18 yaşından önce yabancı bir ülkeye giderek o ülke vatandaşlığını kazanmasına rağmen müracaat tarihinde Türkiye’de ikamet edenler,

-Aslen Türk vatandaşı olmadığı halde sonradan Türk vatandaşı olarak yurt dışında bulunanlar “Birden Fazla Tabiiyetli Türk Vatandaşı” (Çifte Vatandaş) ertelemesi kapsamında değerlendirilmezler.

Bu durumdaki vatandaşlarımızın askerlikleri işçi/işveren statüsünde ertelenir. Bunlar erteleme başvurularında durumlarına göre gerekli belgelerle başvurup, her iki yılda bir ertelemelerini 38 yaşı doldurdukları yılın son gününe kadar yaptırabilirler.

ASKERLİĞE ELVERİŞSİZLİK  (ÇÜRÜK) RAPORLARI

Askerlik çağına girenlerle, bu çağa girdikten sonra yoklamaları yapılanlar veya yapılmayanlar, dövizle askerlik kapsamında başvurup ödeme yapmış veya yapmamış olanlar ile fiilen silahaltına alınacak olsun ya da olmasın yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızdan askerlik hizmetini yerine getirmeye engel sağlık sorunu olduğunu beyan edenlerin sağlık muayeneleri bulundukları yabancı ülke sağlık mevzuatına uygun şekilde resmi sağlık kuruluşlarında yaptırılır.

Bunun hukuki dayanakları ise 26.06.2019 tarihinde yürürlüğe giren 7179 sayılı Askeralma Kanunu’nun 15/7. maddesi, 22.07.2020 tarihli 31193 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Askeralma Yönetmeliği’nin (AAY) 11. maddesi ve 11.11.2016 tarih ve 29885 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin (TSKJSGKSYY) 7. maddesidir.

Bu vatandaşlarımızdan Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği’nin 7. maddesi gereğince askerlik hizmetini yerine getirmeye engel sağlık sorunu olduğunu bulundukları ülkelerdeki elçilik veya konsolosluklara beyan edenlerin sağlık muayeneleri, yabancı ülke sağlık mevzuatına uygun şekilde resmi sağlık kuruluşlarında yaptırılır ve alacakları muayene ve tetkik sonuçları veya sağlık raporları Türkçe tercümeleri ile birlikte konsolosluklarca Millî Savunma Bakanlığına gönderilir.

Bu raporlar incelenir ve aşağıdaki kararlardan biri ile onaylanarak yükümlünün kayıtlı olduğu askerlik şubesinin bağlı olduğu askeralma bölge başkanlığına gönderilir;

a) Askerliğe Elverişlidir.
b) Askerliğe Elverişli Değildir.
c) Ertesi Yıla Bırakma.
ç) Sevk Geciktirme.
d) Yurtiçinde Rapor Tanzim Etmeye Yetkili Hastanede Muayenesi Uygundur.

Millî Savunma Bakanlığı yurtdışındaki vatandaşlarımızla ilgili bu yabancı ülke tıbbi raporlarını TSKJSGKSYY hükümlerine göre incelemektedir. Şayet Bakanlık bu raporu uygun görürse raporu onaylar ve ilgili şahsa durum bildirilir.

Ancak Bakanlık bu raporu kendi mevzuatına uygun bulmazsa, şüpheli ve yetersiz görürse onaylamaz. Bu durumda yükümlülerin bu kesinleşmiş raporlara tebliğ veya teslim tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz hakkı bulunmaktadır (AAY md. 14). Fakat itiraz üzerine yükümlünün Millî Savunma Bakanlığı tarafından yurtiçindeki hastanelerde yaptırılacak muayene sonuçlarına göre karara bağlanır. Yani yurtdışındaki vatandaşlarımızın bu ret kararlarına itiraz etmeleri halinde Türkiye’ye gidip Bakanlığın belirleyeceği hastanelerde yeniden muayene olmaları ve heyet raporu almaları gerekiyor. İtiraz üzerine yurtdışındaki yabancı ülke sağlık kuruluşundan bir daha rapor alınamıyor.

Yurtdışındaki vatandaşımızın itiraz üzerine yeniden verilecek olumsuz karara karşı da kanun yoluna başvurma hakkı vardır. Bu vatandaşlarımız kendilerine ret kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içerisinde yetkili idare mahkemesinde (16 Nisan 2017 Anayasa Referandumundan sonra Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kapatılmıştır) bu kararın iptali için dava açabilirler. Bu durumda mahkeme dava açan yükümlüyü başka bir doktor heyetine veya Adli Tıp Kurumuna sevk ederek yeni bir rapor aldırır ve neticesine göre karar verir.

Askerliğe elverişli olmayanlar (halk tabiri ile ‘’çürük raporu’’ alanlar) Askeralma Kanunu’nun 16. maddesi gereğince silahaltına alınmazlar

Ayrıca “Askerliğe Elverişli Değildir” raporu alan bu vatandaşlarımız dövizle askerlik hizmeti kapsamından da çıkartılırlar. 7179 sayılı Kanunu’nun 39/4 maddesi gereğince dövizle askerlik hizmeti kapsamında ödemede bulunmalarına rağmen başvuru işlemleri tamamlanmamış olanların, fazla ödemede bulunduğu anlaşılanların ödemiş olduğu tutarlar talepleri hâlinde kendilerine, vekillerine veya mirasçılarına iade tarihindeki kura göre Türk lirası olarak yurt içinde gösterecekleri banka hesabına iade ediliyor. Lâkin ödeme ve başvuru işlemlerini tamamladıktan sonra askerliğe elverişsiz hâle gelenlere geri ödeme yapılmıyor.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşı çifte vatandaşlara özel düzenleme

Türk vatandaşlığı yanında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) vatandaşlığı olan çifte vatandaşlarımız Askeralma Yönetmeliği’nin 91. maddesine göre KKTC yetkili makamlarınca, KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı rapor aldıklarından askerlik hizmetinden muaf tutuldukları bildirilen Türk vatandaşları da Türkiye’de askerlik yapmış veya muaf tutulmuş sayılıyorlar.

Yani KKTC vatandaşlığı yanında Türk vatandaşı olan çifte vatandaşlarımız şayet KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı rapor ile KTTC’de askerlikten muaf tutulurlarsa onların bu raporları Türkiye’de de kabul ediliyor. 26.06.2019 tarihli kanundan önceki uygulamada diğer ülkelerde (Örneğin Almanya veya Fransa’da) “Askerliğe Elverişli Değildir” raporuyla o ülkede askerlikten muaf tutulma Türkiye’de kabul edilmiyordu. Çünkü fiili ve zorunlu askerlik yapma zorunluluğu isteniyordu. 26.06.2019 tarihli kanun değişikliğinden sonra ise zaten KKTC ve Tunus Cumhuriyeti dışında yabancı ülkede yapılan askerliğin sayılması başvuruları kabul edilmiyor.

KKTC vatandaşı çifte vatandaşların “Askerliğe Elverişli Değildir” raporunun Türkiye’de geçerliliğinde özel hükümler getirilmiştir. Örneğin Yönetmeliğe göre yükümlülerin “Askerliğe Elverişli Değildir” kararlı raporları KKTC’nin yetkili makamlarınca onaylanacağından diğer ülkelerde olduğu gibi ayrıca Bakanlıkça onay işlemi yapılmıyor.

Oysa Almanya’daki bir vatandaş (isterse çifte vatandaş olsun) Konsolosluğa müracaat etmeli, Almanya sağlık mevzuatına uygun Alman sağlık kuruluşundan resmi bir rapor almalı, bu raporu Konsolosluk Bakanlığa göndermeli ve Bakanlıkça onaylanmalı. Bu rapor Bakanlıkça kabul edildiği takdirde Türkiye’de geçerli olmaktadır.

Fakat KKTC vatandaşı çifte vatandaşlarımız için böyle bir zorunluluk bulunmuyor. Bu vatandaşlarımız KKTC kanunlarına göre “Askerliğe Elverişli Değildir” raporuyla askerlik hizmetini yapmış kabul edildiklerinden muafiyete esas belgelerini Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliğine ibraz etmeleri yetiyor. Lefkoşa Büyükelçiliği bu belgeleri elektronik ortamda Bakanlığa gönderiyor.

Bakanlığın da elektronik ortamda aldığı bu verileri sisteme aktarılması sonrasında vatandaşımızın kayıtlı olduğu askerlik şubelerince işlemi basitçe tamamlanıyor.

DÖVİZLE ASKERLİK HİZMETİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın dövizle askerlik hizmetlerininden kimlerin ve nasıl yararlanacağı temel olarak 1111 sayılı Askerlik Kanunun Ek-1 maddesi ile düzenlenmiş, bunun nasıl uygulanacağı 23.02.2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Dövizle Askerlik Hizmeti Uygulama Esasları Hakkında Yönetmeliğiyle detaylandırılmıştır. Çifte uyruklu vatandaşların durumunu ayrıca inceleyeceğiz.

Dövizle Askerlik Hizmetinden Yararlanma Şartları (Yönt. md.5)

Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak isteyen yükümlülerde;

1- Her ne sebeple olursa olsun yurtiçinde geçirilen süreler hariç olmak üzere oturma veya çalışma iznine sahip olarak işçi, işveren sıfatıyla veya herhangi bir meslek ya da sanatı icra ederek en az toplam 1095 (3 yıl) gün süre ile yabancı ülkede fiilen bulunmak,

2- Dövizle askerlik hizmeti dışında diğer askerlik hizmet şekillerinden biri ile yurtiçinde silah altına alınmamış olmak,

3- Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak için Kanunda gösterilen 2000 Avro döviz miktarını yaş sınırlaması olmadan defaten ödemek ve başvuru işlemlerini tamamlamak,

4- Usul ve esasları Milli Savunma Bakanlığınca belirlenen ve bu bakanlıkça verilecek uzaktan eğtimi almak, (3.8.2018 tarihinden itibaren yapılacak başvurular için 7146 kanunun 1 inci maddesiyle getirilmiştir)

5- Yükümlülüklerin devamı süresince yurda kesin dönüş yapmamak ve/veya Türkiye’de 184 günden (6 ay) fazla kalmamak,

6- Başvuru esnasında ve yükümlülüklerin devamı süresince yabancı ülkedeki statüsünü muhafaza etmek şartları aranır.

Dövizle askerlik hizmetinden yararlananlar, bedelin tamamını ödemek suretiyle, başvuru sırasında belirlenen ödeme süresinden önce kesin dönüş yapabilirler.

Yabancı bir ülkede oturma veya çalışma iznine sahip olarak bir müddet çalıştıktan sonra dövizle askerlik hizmeti başvurusunda bulunmadan Türkiye’ye kesin dönüş yapıp yeniden yurt dışında oturma veya çalışma iznine sahip olarak çalışanların farklı ülkelerde de olsa daha önce çalıştığı süreler dövizle askerlik başvurusunda belgelendirilmek kaydıyla dikkate alınır.

Yukarıda sayılan şartları yerine getirmeyenlerle, dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak için gereken yükümlülüklerini tamamlamadan yararlanmaktan vazgeçenler, yabancı ülkelerde resmî görevle bulunanlar veya ücret, maaş veya yolluklarının karşılığı yurtiçinden transfer edilenler dövizle askerlik hizmetinden yararlanamazlar.

Askerlik Kanunun Ek-1 maddesi önce 15 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe giren 30.11.2011 tarihli ve 6252 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değiştirilerek, „5.112 Euro“ olan dövizle askerlik bedeli „10.000 Avro“ya çıkartılmış, 21 gün süreli temel askerlik eğitimi şartı kaldırılmıştır. Daha sonra bedel 2013 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla 6.000 Avroya düşürülmüştür. 27.01.2016 tarihinde yürürlüğe giren  14.01.2016 tarihli 6661 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle maddedeki bedel 1.000 Avro’ya indirilmiş ve 38 yaş sınırı getirilmiş ise de en son 03.08.2018 tarihinde yürürlüğe giren 27.07.2018 tarihli 7146 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle 38 sınırlaması kaldırılarak bedel 2.000 Avro’ya yükseltilmiş ve uzaktan eğitim şartı getirilmiştir.

Dövizle Askerlik Hizmetinden Yararlanacak Yükümlülerden Başvuruda İstenen Belgeler

Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak isteyen yükümlüler; aşağıdaki bilgi ve belgeleri ihtiva eden bir dilekçe ile bağlı bulundukları Türkiye Cumhuriyeti konsolosluklarına başvururlar. Bu belgeler ;

a) İşçiler için gerekli belgeler;

1) Bulunduğu yabancı ülkenin resmî makamlarından alınmış toplamı en az üç yıl süreli oturma veya çalışma izin belgesi,

2) Çalıştığı işyerinin işvereni tarafından düzenlenmiş, çalışma tarihlerini ve sürelerini belirten ve fiilen en az toplam 1095 gün süre ile çalışmayı kanıtlayan belge,

3) Herhangi bir işyerinde çalışmayarak işsizlik sigortası alanların, bunu ödeyen makamlardan işsizlik sigortası aldıkları tarih ve süreyi gösterir belge,

4) Malûliyet yardımı alanların bunu ödeyen makamlardan malûliyet yardımı aldıkları tarih ve süreyi gösterir belge,

5) Eşi çalıştığı için işsizlik veya malûliyet yardımı alamayanların, bu durumlarını, tarih ve süreyi gösterir belge,

6) Resmî kurumlardan sosyal yardım alarak geçimlerini sağlayanların, bu durumlarını, tarih ve süreyi gösterir belge,

7) En az toplam 1095 gün süre ile fiilen yabancı ülkede bulunduklarını gösterir umuma mahsus pasaport.

b) İşverenler için gerekli belgeler;

1) Bulunduğu yabancı ülkenin resmî makamlarından alınmış toplamı en az üç yıl süreli oturma veya çalışma izin belgesi,

2) Bulunduğu yabancı ülkede, sorumluluğunda bulunan bir işyerini fiilen en az toplam 1095 gün süreyle işveren olarak çalıştırdığını kanıtlayan belge,

3) Bulunduğu yabancı ülke kanunlarına göre tanınan işyerinin niteliğini belirten belge,

4) En az toplam 1095 gün süre ile fiilen yabancı ülkede bulunduklarını gösterir umuma mahsus pasaport.

c) Bir meslek veya sanatı icra edenler için gerekli belgeler;

1) Yabancı ülkenin resmî makamlarından alınmış toplamı en az üç yıl süreli oturma veya çalışma izin belgesi,

2) Bulundukları ülkede en az toplam 1095 gün süre ile fiilen bir meslek veya sanatı icra ettiklerini gösterir belge,

3) En az toplam 1095 gün süreyle fiilen yabancı ülkede bulunduklarını gösterir umuma mahsus pasaport.

Ayrıca yükümlüler, durumlarını açıklığa kavuşturacak ve ispata yarayacak, konsolosluklar tarafından talep edilen diğer belgeleri de ibraz etmek zorundadırlar.

Yükümlüler, muhabir banka hesaplarına, konsolosluklardan alacakları iki nüsha ödeme emri ile döviz miktarlarını peşin olarak yatırır. Bankadan alacakları iki nüsha dekonttan birini konsolosluğa teslim ederler ve Dövizle Askerlik Hizmetinden Yararlanmak İsteyen Yükümlülerin Başvuru Belgesini konsolosluğa düzenletip ilgili bölümünü imzalarlar.

Son yoklaması yapılmamış olanlardan isteyenlerin sağlık muayeneleri konsolosluklarca Son Yoklama Formu ile yaptırılır.

Askerlik çağı içindeki yükümlülerin yurda giriş ve çıkışları Emniyet genel Müdürlüğünce kayıt altına alınır ve hudut kapılarında pasaportlarına giriş ve çıkış kaşeleri vurulur. (Yönetmelik md. 21/a) Milli Savunma Bakanlığı her zaman Emniyet Genel Müdürlüğünden yükümlülerin yurda giriş çıkış tarihlerini gösterir çizelgeleri isteyebilmekte, böylece yükümlülerin yurt içerisinde kalma sürelerini aşıp aşmadıklarını, dövizle askerlik hizmeti şartlarını kayıp edip etmediklerini kontrol edebilmektedir. (Yönetmelik md. 21/b)

Dövizle Askerlik Bedelinin Ödeme Şekil ve Süreleri

03.08.2018 tarihinden itibaren hangi yaşta olursa olsun dövizli askerlik hizmetinden yararlanmak isteyen ve şartları uyan yükümlüler 2.000 Avro tutarındaki döviz miktarını PEŞİN OLARAK ödeyecektir.

Kesin Terhis Belgelerinin Verilmesi -Muvazzaf Askerlik Hizmetini Yerine Getirmiş Sayılanlara Mahsus Belge (Yönetmelik md. 4/l , 28/b)

Dövizle askerlik hizmeti başvuruları kabul edilenler, 03.08.2018 tarihinden önce 1.000 Avro olarak ödemelerini tamamladıkları tarih itibariyle „askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılmaya“ (daha önce temel askerlik eğitimi yapmış olanlar „kesin terhis işlemi“ne) hak kazanırlarken, bu tarihten sonra başvuranlar 2.000 Avro bedeli ödemekle birlikte MSB tarafından verilecek uzaktan eğitimi de tamamlamak şartıyla muvazzaf askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılırlar.

Askerlik şubesince yapılan araştırma neticesinde herhangi bir sorunu olmadığı tespit edilenler hakkında „Muvazzaf Askerlik Hizmetini Yerine Getirmiş Sayılanlara Mahsus Belge“ (daha önce temel askerlik eğitimi yapmış olanlar için „kesin terhis belgesi“) düzenlenerek adreslerine ve konsolosluklarına gönderilir. Uzaktan eğitim ve 2.000 Avro bedel şartının her ikisinin de yerine getirilmesi halinde vatandaşlarımızın araştırmanın sonuçlanmasını beklemeden yurda kesin dönüş yapmalarında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Her iki şart yerine getirilmeden Türkiye’ye kesin dönüş yapılması halinde dövizli askerlik hizmeti kapsamından çıkartılırlar.

Yükümlüler kesin olarak terhis edildikleri yıldan itibaren Kanunda yazılı yaş sınırı olan 40 yaşı çıkıncaya kadar yıllık yedeklik yoklamalarını yaptırmak zorundadırlar. Bunun yaptırılmaması halinde idari para cezaları uygulanmaktadır.

DÖVİZLE ASKERLİK HİZMETİ KAPSAMINDAN ÇIKARILMA

Kimlerin dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılması gerektiği 1111 sayılı Askerlik Kanunun Ek-1 maddesinin 2.fıkrasıyla 23.02.2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Dövizle Askerlik Hizmeti Uygulama Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 29.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre ;

1. Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak üzere başvuranlardan ödemeleri gereken yabancı ülke parasını yönetmelikte belirtilen sürelere uygun ödemeyenler,
2. Gerekli yararlanma şartlarını taşımadıkları halde dövizle askerlik başvurularını konsolosluklarca sehven kabul edilenlerle, dövizle askerlik hizmeti kapsamında yükümlülüklerini tamamlamış olsalar dahi Kanunda ve Yönetmelikte belirtilen şartlara sahip olmadıkları halde, dövizle askerlik hizmetinden yararlandıkları sonradan anlaşılanlar da kapsam dışında tutulurlar.

Yönetmeliğin 29/2 maddesi „…bu sebeplerle kapsamdan çıkartılanlar, gereken şartları tekrar oluştursalar dahi, bir daha dövizle askerlik hizmetinden yararlanamazlar, bunlar yurtiçinde durumlarına uygun askerlik işlemine tabi tutulurlar“ hükmüne göre bir daha dövizle askerlik hizmetinden faydalanamıyorlardı. Ancak , 8 Şubat 2011 tarihinde yürürlüğe giren 1111 Sayılı Askerlik Kanununun Geçici 43 üncü maddesi uyarınca; bu sebeplerden dolayı 7 Şubat 2011 dahil daha önceki bir tarihte dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılan veya 7 Şubat 2011 dahil daha önceki bir tarihte bu sebeplerden dolayı yasa kapsamından çıkarılmaları gerektiği sonradan tespit edilenler, halen yararlanma şartlarını taşıyor olmaları ve konsolosluklarına müracaatlarında mevcut ödemelerini 10.000 Avro veya karşılığı döviz miktarına tamamlamaları kaydıyla, yeniden dövizle askerlik hizmetinden yararlanabilirler.

3) Ayrıca yükümlülüklerini tamamlayıncaya kadar geçen süre içinde;

a) Ücret veya maaşları yurt içinden transfer edildiği,

b) Yabancı ülkelerde resmi görevle bulundukları,

c) Herhangi bir takvim yılının (1 Ocak-31 Aralık tarihleri arası) toplam olarak yarısından fazlasını (184 gün dahil daha fazlasını) yurt içinde geçirdikleri,

ç) Yurda kesin dönüş yaptıkları veya bulundukları ülkeden sınır dışı edildikleri,

d) Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak için oluşturulması gereken şartları (yurt dışındaki statülerini) kaybettikleri,

e) Yabancı ülkede oturma veya çalışma iznine sahip olsalar dahi meslek ve sanatlarını yurt içinde icra ettikleri,

f) Askerliğe elverişsiz olduğu tespit edilenler,

g) Dövizle askerlik hizmetinden kendi istekleriyle vazgeçenler,

h) Sahte bilgi, beyan veya belgelerler dövizle askerlik hizmetinden yararlandıkları tespit edilenler, dövizle askerlik hizmeti kapsamından çıkarılarak durumlarına uygun askerlik işlemine tabi tutulurlar.

Burada yükümlü vatandaşların uygulamada sık karşılaşılan ve önemle dikkat etmesi gereken husus,  kesin terhis belgesi alınıncaya kadar aynı yıl içerisinde 6 aydan fazla mazeretsiz olarak yurtiçinde bulunmamaları gerekmektedir. Buradaki mazeret göreceli bir kavram olarak algılanmalıdır. Zira Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) verdiği bazı kararlarda aynı takvim yılında yapılan temel askerlik eğitimini yükümlü lehine olarak 6 aylık süreye dahil etmemekte (AYİM 3.Daire 14.7.2005/341-988) temel eğitim süresi başında ve sonunda yurt içinde geçirilen kısa süreleri (2.D. 18.10.2006/442-1097) ve bazı hallerde sağlık raporlarını bir mazeret kabul ederken (AYİM 2.Daire 10.01.2007 tarihli 2006/415 E. 2007/56 K. sayılı kararı) ekonomik sıkıntılar, staj, kanunları bilmemek, yakınların rahatsızlığı gibi diğer sebepleri mazeret olarak görmemektedir. (2.D. 7.2.2007 tarihli 2006/973 E. 2007/142 K.)

Yine aynı doğrultuda AYİM çalıştığı ülkeden sınır dışı edilerek Türkiye’ye iade edilmeyi mazeret saymamış, buna karşılık yükümlünün yabancı ülkede kalış ve çalışma sürelerini de nazara alarak geçirilen trafik kazasından dolayı 6 aydan fazla Türkiye’de kalmayı mazeret olarak değerlendirmiştir.

Sağlığa ilişkin sebeplerde genel olarak Yüksek Mahkeme hastalığın mahiyeti, tedavi şekli ve süresi, raporun alındığı tarih ve yer, yurt içinde kalınan süre, yabancı ülkede çalışma süresinin uzunluğu gibi hususlara göre bir sonuca varmaktadır. Bir uyuşmazlıkta müracaatından sonra temel askerlik eğitimi için Türkiye’ye giriş yaparken daha önceden keşinleşmiş bir mahkumiyetinin infazı için 3 yıl cezaevinde kalan ve hemen tahliyesiyle birlikte temel askerlik eğitimini tamamlayan ve yurtdışında çalışmasına devam eden yükümlünün yurt içinde geçirdiği sürelerin zaruriyetten kaynaklandığına hükmedilmiştir. Ancak buna karşılık temel askerlik eğitimini yaptıktan sonra yabancı bir firmanın çalışanı olarak 6 aydan fazla bir süre Türkiye’de kalan çifte vatandaşın kapsamdan çıkarılmasını hukuka uygun bulmuştur. ( Türkiye’de Askerlik Usulleri ve Askerlik İşlemlerine İlişkin İdari ve Adli Davalar, Dr. Celal Işıklar, s.242 ve 243, Adalet Yayınevi, 2011 Ankara)

Bu nedenle bu sürelere dikkat etmek ve dövizle askerlik hizmeti kapsamında olan yükümlülerin kesin terhis belgesi alıncaya kadar yurda giriş ve çıkışlarında pasaportlarına giriş-çıkış damgası bastırmaları, ileride durumlarını (Örn.: yurt dışına çıkış yaptıklarını) ispat edebilmeleri açısından yararlı olacaktır.

Bütün bunlara rağmen haklı bir nedene dayanılmadan kapsam dışına çıkarılma durumunda idari işlemin tebliği tarihinden itibaren 60 gün içerisinde İdare Mahkemesine  dava açma hakkı bulunmaktadır. (AYİM 16 Nisan 2016 tarihli halk oylamasıyla getirilen Anayasa değişikliğinde kapatılmıştır.)

BEDELLERİN GERİ ÖDENMESİ ( 1111 s.K. md. Ek-1/5, Yönetmelik m.30 ve 31)

Yukarıda izah ettiğimiz şekilde dövizle askerlik kapsamından çıkarılıp bir daha da yararlanma imkanı olmayanlara veya hak sahiplerine döviz olarak ödenen kısmi bedeller başvuru üzerine Türk Lirası cinsinden iade edilir.

Buna göre;

1. Dövizle askerlik hizmetinden yararlanmak üzere başvurduktan sonra kapsamdan çıkartılanlara, askerlik görevlerini yurt içinde tâbi oldukları statülerden biri ile yerine getirmelerinden veya getirmiş sayılmalarından sonra,
2. Gerekli yararlanma şartlarını taşımadıkları halde konsolosluklarca sehven dövizle askerlik hizmeti başvurularının kabul edildiği bildirilenlere talepleri halinde derhal,
3. Ödemelerini tamamlamadan önce izin almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkan Pembe/Mavi kart sahibi olanlarla (5901 Türk Vatandaşlık Kanunun md. 28) veya Türk vatandaşlığı kaybettirilenlere, bu durumlarının belirlenmesi halinde,
4. Ödemelerini tamamlamadan önce ölen veya askerliğe elverişsiz hale gelenlere, bu durumlarının belirlenmesi halinde, yükümlüler, yükümlü vekilleri veya kanuni mirasçılarının başvuruları üzerine paranın iade edileceği kendi adına/adlarına açılı banka hesabına TL cinsinden geri ödeme yapılır.

Ancak ödemelerini tamamladıktan sonra; ölenlere, askerliğe elverişsiz hale gelenlere (çürük raporu alanlara), izin almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkanlara veya Türk vatandaşlığı kaybettirilenlerle, dövizle askerlik hizmeti kapsamında yükümlülüklerini tamamlayıp kesin terhise veya muvazzaf askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılma işlemine hak kazandıktan sonra kapsamdan çıkartılmalarını talep edenlere geri ödeme yapılmaz. Yeni uygulama ile 1.000 veya 2.000  Avro ödenmekle ödeme tamamlanmış sayıldığından daha sonra kapsam dışına çıkarılanlara bu bedeller iade edilmez.

Dövizli askerlik bedelini 10.000 Avro olarak ödeyen kişilere bedelin 6.000 Avroya düşmesi nedeniyle aradaki 4.000 Avro farkın kanunda geri iadesiyle ilgili bir düzenleme olmadığından iade edilmemektedir. 

Ayrıca 14.01.2016 tarihli Kanunla daha önce 1.000 € üzerinde bedel yatırıp dövizli askerlikten faydalananlara (Örnek:10.000 veya 6.000 Avro yatıran) vatandaşlara „…fazladan yaptıkları ödemeler iade edilmez“ denilerek fazla ödemelerin geri iade edilmeyeceği açıkça hüküm altına alınmıştır. (Geçici md.53)

Geri ödeme ile ilgili başvurular; yurt içinde yükümlünün kayıtlı olduğu askerlik şubesine, yurt dışında ise, askerlik şubesine iletilmek üzere bölgesinde ikamet ettikleri Türk konsolosluğuna yapılır.

Öncelikle yükümlüler, yükümlü vekilleri veya kanuni mirasçıları, paranın iade edileceği kendi adına açılı banka hesabına ait IBAN numarasını, T.C. kimlik numarasını ve varsa vergi kimlik numarasını gösteren bir dilekçe ile askerlik şubelerine doğrudan veya konsolosluklar vasıtasıyla geri ödeme talebinde bulunurlar.

Ödemelerini tamamlamadan ölenler için, ölenin vukuatlı nüfus kayıt örneği ve veraset ilamı, izin almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkan veya Türk vatandaşlığı kaybettirilenler için Türk vatandaşlığından çıkma belgesi ile Gelir İdaresi Başkanlığından alınmış vergi kimlik numarası da dilekçeye eklenir.

Ödemenin başkasına yapılmasının istenmesi durumunda, yurt içinde noter, yurt dışında ise konsolosluklar tarafından onaylanmış vekaletname dilekçeye ilave edilir.

Başvuruyu alan askerlik şubeleri evrakları inceler, varsa eksiklerini tamamlattırır ve hak sahibi olduklarına kanaat getirdiğinde Maliye Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğüne geri ödeme teklifinde bulunur.

Maliye Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü tarafından, T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru esas alınarak yükümlünün ödediği döviz tutarının iadenin yapılacağı tarihteki Türk Lirası karşılığı hesaplanır ve yükümlünün kendisinin, vekilinin veya kanuni mirasçılarının dilekçelerinde belirtilen banka hesabına ait IBAN numarasına geri ödeme yapılır.

BİRDEN FAZLA UYRUKLU TÜRK VATANDAŞLARININ ASKERLİK İŞLEMLERİ

Yukarıda askerlik tecil işlemleri bölümünde de değindiğimiz gibi birden fazla tabiiyetli Türk vatandaşlarının askerlikleri 1111 sayılı Askerlik Kanununun 2/son maddesi ile bu madde esaslarına göre hazırlanan, 25 Temmuz 1993 tarih ve 21648 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren, Bakanlar Kurulunun 05 Temmuz 1993 tarihli ve 93/4613 sayılı kararına göre yürütülmektedir.

Buna göre yurt dışında doğan ve ikamet edenler ile kanuni rüşt yaşına kadar (18 yaş) yabancı bir ülkeye gitmiş olanlardan bulundukları ülke vatandaşlığını da kazanan Türk vatandaşlarının Bakanlar Kurulu kararındaki tabloda gösterilen ülkelerde yaptıkları askerlik hizmetleri Türkiye’de de sayıldığından Türkiye’de askerlik hizmetinden muaf olurlar.

Ancak birden fazla uyruklu yükümlülerin yabancı ülkelerde yaptıkları;

1. Vatandaşlığını kazandığı ülkeye kanuni rüşt yaşından sonra gitmiş olanların bu ülke silahlı kuvvetlerinde yaptıkları askerlik hizmeti.
2. Yurt içinde askerlik hizmetine başladıktan sonra herhangi bir nedenle yurt dışına çıkıp tabiiyetinde bulunduğu yabancı ülkede askerlik hizmetini yapanların hizmeti.
3. Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin veya bu devlet ile aralarındaki savaş için ittifak veya iştirak olan bir devletin silahlı kuvvetlerinde hizmet kabul edenlerden, askerlik görevini yapmak için yetkili kılınmış makamlar tarafından usulen yapılacak çağrıya mazeretsiz olarak bir ay içinde icabet etmeyenlerin askerlik hizmeti.
4. Yabancı ülkede askerliklerini yaptıkları sırada Türkiye Cumhuriyeti’nin iç ve dış güvenliği ile kanunun suç saydığı şekilde iktisadi ve/veya malî güvenliği aleyhine faaliyette bulunanların askerlik hizmeti.
5. Askerlik mükellefiyeti bulunmayan ülkelerde yapılan askerlik hizmeti
6. Tabiiyetinde bulunduğu ülkede, fiili askerlik hizmetinden muaf olanlar, askerlik hizmeti yerine sivil kurum ve kuruluşlarda da hizmet yapmadan doğrudan ihtiyata alınanlar ile bedel ödemek suretiyle hiç fiili askerlik hizmeti yapmadan muaf olanlar

Türkiye’de askerlik yükümlülüklerinden sayılmaz.

Askerlik hizmetlerinin kabul edileceği ülkeler, ihtiyaç duyulduğunda her yılın aralık ayı içerisinde; Dışişleri ve İçişleri bakanlıklarının uygun görüşü alınarak Millî Savunma Bakanlığınca belirlenmektedir.

Askerlik hizmetlerinin kabul edileceği ülkeler ; Almanya , Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Fransa , İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Norveç, Yunanistan, Tunus ile Suriye olarak belirlenmişti. Ancak bu ülkelerde zamanla zorunlu askerlik hizmeti kaldırıldığından veya Bakanlıkça listeden çıkarıldığından Türk vatandaşlığı yanında bu ülke vatandaşlığı da bulunanlar Türkiye’de askerlikten muaf olamamakta, durumlarına göre askerlik işlemlerine tabi tutulmaktadırlar.

Zira bu ülkelerden HOLLANDA’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01 Ocak 1997 tarihi itibarıyla, BELÇİKA’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01 Ocak 1998 tarihi itibarıyla, FRANSA’da, 01 Ocak 1999 tarihinden itibaren, 31 Aralık 1978 tarihinden sonra doğmuş olanların askerlik yapma yükümlülükleri askıya alındığından, bu tarihten sonra doğmuş olan yükümlülerin müracaatları, İTALYA’da 1985 doğumlulardan itibaren zorunlu askerlik hizmeti kaldırıldığından 01 Ocak 2005 tarihi itibarıyla, İSVEÇ’de zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01 Temmuz 2010 tarihi itibariyle, ALMANYA’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01 Temmuz 2011 tarihi itibariyle listeden çıkartılmıştır. Ayrıca Suriye 26.01.2018 tarihinden itibaren askerlik hizmeti kabul edilen ülkeler kapsamından çıkarılmış, aynı tarihten itibaren Azerbaycan askerlik hizmeti kabul edilen ülkeler listesine eklenmiştir.

Yukarıda belirtilen ülkelerde zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmadan önce yapılan askerlik hizmetleri kazanılmış hak olarak Türkiye’de de sayılmaya devam etmektedir.

Son duruma göre halen Avusturya, Azerbaycan, Danimarka, Finlandiya, İsrail, İsviçre, Norveç, Yunanistan, Tunus ve yukarıda sayılan istisna durumları kapsamındaki ülkelerde yapılan askerlik hizmetleri Türkiye Cumhuriyetinde sayılmaktadır. KKTC’nin durumu ise özel olarak belirlenmiştir. Zira KKTC’nde yapılan her türlü askerlik hizmeti Türkiye’deki askerlik hizmetinden sayılmaktadır. Bunlar dışında herhangi bir ülkede yapılan askerlik hizmeti Türkiye Cumhuriyetinde sayılmamaktadır.

Yukarıdaki kapsamda olan çifte vatandaş yükümlülerden yabancı ülkelerde askerlik hizmetine başlamadan önce veya başladıktan sonra askerliğe elverişli olmadıklarına dair resmi hastanelerden rapor alanların raporları ile konsolosluklarca onaylı tercümesi elçilik veya konsolosluklar aracılığıyla Milli Savunma Bakanlığı Sağlık Dairesi Başkanlığına gönderilir. Sağlık Dairesi Başkanlığınca verilen karar üzerinden genel uygulama yönünde işlem yapılır.

Yine birden fazla uyruklu yükümlülerin burada sayılan muafiyetlerden yararlanamaması halinde durumlarına uygun olan askerlik işlemine tabi tutulurlar. Yani halen yurtdışında ikamet edip dövizle askerlik hizmeti şartlarını taşıyorlarsa bu hükümlere tabi olarak 03.08.2018 tarihinden itibaren 38 yaş sınırlaması olmadan bir defada 2.000 Avro ödeyerek ve MSB tarafından verilen uzaktan eğitimi almakla askerlik hizmetini yapmış olurlar. Şartları taşımıyorlarsa durumlarına göre er, erbaş, yedek subay veya kısa dönem askerlik hizmeti usullerine tabi olarak askere sevkleri yapılır.

MAVİ/PEMBE KARTLI VATANDAŞLARIN DURUMU (5901 sayılı Kanun)

Bilindiği gibi daha önceden mülga 403 sayılı Türk Vatandaşlık Kanununa göre daha sonra ise 5901 sayılı Türk vatandaşlığı Kanununa göre Bakanlar kurulundan veya İçişleri bakanlığından izin almak suretiyle Türk vatandaşlığından çıkan ve yabancı bir ülke vatandaşlığına giren vatandaşlarımız Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen faydalanabilmektedirler.

Ancak bu vatandaşlarımız çıkma iznini aldıkları tarihten itibaren yabancı muamelesine tabi tutulacaklarından bu tarihten itibaren yasal olarak askerlik yükümlülükleri bulunmamaktadır.

Bu vatandaşlarımızın Türk vatandaşlığından çıkmadan önce dövizle askerlik hizmetinden yararlanıp yararlanmaması veya tekrar Türk vatandaşlığına girmesi halinde askerlik hizmetleri yönünden birçok hukuki ve idari sorunları da beraberinde getirmektedir.

Yukarıda döviz bedellerinin iadesi konusunda da incelediğimiz gibi dövizle askerlik için müracaat etmiş ancak temel eğitim veya ödeme yükümlülüğünü tamamlamadığı için kesin terhis edilmeyenlere müracaatları halinde ödemiş oldukları dövizler yönetmeliğin 30 ve 31.madde hükümlerine göre iade edilmek durumundadır.

Diğer yandan bu vatandaşlarımız tekrar Türk vatandaşlığına alındıkları takdirde, nüfus kayıtları ile birlikte askerlik kayıtlar da yeniden canlandırılacağından, daha önce askerlik görevini yapmamış veya yapmış sayılmamışlarsa, hangi yaşta olurlarsa olsunlar öğrenim ve sağlık durumlarına göre askere alınacaklardır.

İşte bu durumlarda ödemiş olduğu dövizi geri alanlar, 38 yaşını tamamladıkları yılın sonundan önce yeniden Türk vatandaşlığına alınsalar dahi yeniden dövizle askerlik kapsamına alınmayacaklardır.  Ödemiş olduğu dövizi geri almayanlardan, yeniden vatandaşlığa alınanlar ise Askerlik Kanununun EK-1’inci maddesindeki şartları halen taşımaları halinde dövizle askerlik hizmetinden yararlanmaya devam edebileceklerdir.

Yine dövizle askerlik hizmeti kapsamında temel eğitimini yapmış olanlardan, yeniden vatandaşlığa alınan ancak dövizle askerlik hizmeti şartlarını taşımadığından statüsüne göre askerlik hizmetine tabi tutulanların temel eğitim süresi, yeni hizmet süresinden düşülecektir.

Türk vatandaşlığından izin alarak çıkıp vatandaşlıklarına geçtikleri ülkede, belli bir yaşın üstünde olduklarından ve belli koşulları yerine getirmiş bulunduklarından dolayı askerlik hizmetinden muaf tutulanlar, yeniden vatandaşlığa alındıklarında öğrenim ve sağlık durumlarına göre askerlik hizmeti yapacaklardır.

Av. Şerif Yılmaz

NOT: Daha fazla bilgi için İletişim bilgilerine bakınız. Yazılı veya sözlü (Büroda, telefonda veya mail yolu ile) danışmalar § 34 I 1 RVG gereğince ücrete tabidir.