Almanya’da 45 Yıl Uzun Süreli Sigortalıların Emeklilik Hakları

Almanya’da yasal yaşlılık emeklilik sistemi (gesetzliche Altersrente), sigortalıların belirli bir yaşa ulaşmaları ve yeterli sigortalılık sürelerini tamamlamaları esasına dayanmaktadır. Genel emeklilik yaşı kademeli olarak 67’ye çıkarılırken, uzun yıllar çalışma yaşamında yer alan sigortalılara yönelik özel erken emeklilik düzenlemeleri de mevcuttur. Makalemizde bu özel düzenlemelerden halk arasında “63’de Emeklilik – Rente mit 63“ de denilen 45 yıl sigortalılık süresiyle emeklilik” (Altersrente für besonders langjährig Versicherte) hakkını hukuki ve tarihsel yönleriyle ele alacağız.

45 yıl ile erken emeklilik Almanya sosyal güvenlik sisteminin uzun süredir devam eden bir uygulamasıdır. İlk defa 01.01.1992 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 38. maddesinde (§38 SGB VI) 45 yıl sigortalılık sürelerini doldurup 60 yaşını tamamlayanların erken emekliliği düzenlenmiştir. Bu madde 01.01.1996, 01.08.1996 ve 01.01.2000 tarihinden itibaren geçerli kanunlarla değişikliğe uğramış nihayet 01.01.2012 tarihinden itibaren bu yaş şartı 65’ye çıkarılmıştır. 01.07.2014 tarihinden itibaren, Alman 6. Sosyal Güvenlik KanunuKitabı’nın 236b (§ 236b SGB VI) maddesi yürürlüğe girmiştir. Bu özel düzenleme nedeniyle 38. maddesi hükmü yalnızca 31.12.1963 tarihinden sonra doğan sigortalılar için geçerlidir.

45 YIL SİGORTALILIK SÜRESİYLE EMEKLİLİKTE YAŞ ŞARTI

Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 38. maddesinde aynı tarihte yürürlüğe giren kanun değişikliği ile yasal emeklilik yaşının (Regelaltersrente) 67’ye çıkarılmasını düzenleyen 35. maddedeki (§35 SGB VI) değişikliğe paralel olarak 45 yıl sigortalılık süresini doldurup 65 yaşını tamamlayan sigortalıların emekli olabileceğini hükme bağlamıştır.

01.01.2012 tarihinde yapılan kanun değişikliğinde getirilen bu 65 yasal emeklilik yaşı şartı sadece 01.01.1964 tarihinden sonra doğanlar içindir. Bu tarihten önce yani 31.12.1963 tarihi ve öncesinde doğanlar için yasal emeklilik yaşının daha önceki kanunlarda daha erken olmasından dolayı bunların bu haklarının korunması (Vertraunsschutz) için aynı kanunun 235. maddesinde, 45 yıl sigortalılık süresini dolduran uzun süreleri sigortalılar için ise aynı kanunun 236b maddesinde doğum yıllarına göre 63 yaşından 65 yaşına kadar tamamlanması gereken kademeli yaş şartı getirilmiştir.

45 yıl sigortalılık süresini dolduran uzun süreleri sigortalılar için bu düzenlemelerdeki yasal emeklilik yaşına gelmeden 63 yaşından itibaren talep edilmesi halinde emekli aylıkları kesintisiz (Abschlagsfrei) olarak ödenir. Ancak bu yaşlardan daha önce aylık talep edilemez.

45 yıl sigortalılık süresini dolduran uzun süreleri sigortalılar hakkında izah ettiğimiz bu kanuni düzenlemeleri sigortalıların doğum ay ve yıllarına göre tam yasal yaşlılık aylığı yaşlarını, en erken emekli aylığı alacakları yaşlarını topluca aşağıdaki tabloda gösterdik.

Şimdi bu izah ettiklerimize tablomuza göre örnekler verelim;

Örnek 1: 01.03.1959 doğumlu ve 45 yıl sigortalılık süresini tamamlayan sigortalı 01.05.2023 tarihinde 64 yıl 2 aylık yaşını tamamlar. Bu tarihten itibaren kesintisiz olarak emekli aylığına hak kazanır.

Örnek 2: 01.01.1963 doğumlu ve 45 yıl sigortalılık süresini tamamlayan sigortalı 01.11.2027 tarihinde 64 yıl 10 aylık yaşını tamamlar. Bu tarihten itibaren kesintisiz olarak emekli aylığına hak kazanır.

Örnek 3: 01.06.1969 doğumlu ve 45 yıl sigortalılık süresini tamamlayan sigortalı 01.06.2034 tarihinde 65 yaşını tamamlar. Bu tarihten itibaren kesintisiz olarak emekli aylığına hak kazanır.

45 YIL SİGORTALILIK SÜRELERİNİN (WARTEZEIT) HESAPLANMASI

45 yıl sigortalılık süresiyle yaşlılık aylığına hak kazanmanın diğer bir şart ise, Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 34. Maddesi (§ 34/1 SGB VI) gereğince gerekli asgari sigortalılık süresinin (bekleme süresi) tamamlanmış olmasıdır. Bu bekleme süresi Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 38 ve 236b maddeleri gereğince 45 yıldır (§ 38 SGB VI).

45 yıllık bekleme süresine yine Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 51. maddesindeki özel düzenleme sebebiyle her türlü emeklilik hakkına esas alınabilir süreler dâhil edilmez. Zira 51. maddede 45 yıl sigortalılar için özel düzenleme vardır. Bu da uygulamayı 35 yılla veya normal yasal sürelerle emeklilik hakkından ayırır.

30.06.2014 tarihine kadarki 51/3a hükümlerine göre, 45 yıllık bekleme süresine yalnızca sigortalı bir iş veya faaliyete ilişkin zorunlu prim ödeme süreleri ve dikkate alınma süreleri (Berücksichtigungszeiten) dahil edilebiliyordu. Bu dönemde işsizlik parası (Arbeitslosengeld), Arbeitslosengeld II veya Arbeitslosenhilfe alınmasına bağlı zorunlu prim süreleri hiçbir şekilde hesaba katılmıyordu. Aynı şekilde, isteğe bağlı primler veya belirli diğer değerlendirme süreleri gibi başka emeklilik hukuku süreleri de bekleme süresine dahil edilmemekteydi.

Ancak süreye dahil edilebilir sigortalılık halleri maddedeki 01.07.2014 tarihinden itibaren yapılan değişiklikle genişletilmiştir.

45 yıllık bekleme süresine sayılabilir süreler (SGB VI § 51/3a ve 4):

• Sigortalı bir iş veya faaliyete ilişkin zorunlu prim ödeme süreleri (Pflichtbeitragszeiten für eine versicherte Beschäftigung oder Tätigkeit),
• İkame süreleri (Ersatzzeiten),
• İşsizlik sigortasından işe teşvik edici ödeneklerin alındığı dönemlere ilişkin zorunlu prim süreleri ve hesaba katılabilen süreler (Pflichtbeitragszeiten und Anrechnungszeiten wegen des Bezugs von Entgeltersatzleistungen der Arbeitsförderung),
• Hastalık ödenekleri nedeniyle oluşan zorunlu prim süreleri ve hesaba katılabilen süreler (Pflichtbeitragszeiten und Anrechnungszeiten wegen des Bezugs von Leistungen bei Krankheit),
• Geçiş ödeneği (Übergangsgeld) alımına bağlı zorunlu prim süreleri ve hesaba katılabilen süreleri,
• Çocuk yetiştirme (Kindererziehung) ve bakım sürelerine ilişkin nazara alınan süreleri (Berücksichtigungszeiten),
• En az 18 yıl sigortalı çalışma nedeniyle zorunlu prim süresi bulunması şartıyla, isteğe bağlı prim ödeme süreleri,
• Sigortasız cüz’i çalışmalardan (geringfügige versicherungsfreie Beschäftigung) elde edilen kazançlara ilişkin kazanç puanı eklerinden doğan bekleme süresi ayları (Wartezeitmonate aus Zuschlägen an Entgeltpunkten für ein Arbeitsentgelt aus geringfügiger versicherungsfreier Beschäftigung -SGB VI § 244a),
• Sigortalılıktan muaf tutulan cüz’i çalışmalarda (geringfügige Beschäftigung) elde edilen kazançlara ilişkin kazanç puanı eklerinden doğan bekleme süresi ayları (Wartezeitmonate aus Zuschlägen an Entgeltpunkten für ein Arbeitsentgelt aus geringfügiger Beschäftigung, für die Beschäftigte von der Versicherungspflicht befreit sind – SGB VI § 52/2).

Ancak sürenin hesabına katılmayacak yani süreden sayılmayan sigortalılık halleri de vardır ve bunlar maddede özel olarak hüküm altına alınmıştır (SGB VI § 51/3a).

Bunlar;

• İşverenin iflası veya işyerinin tamamen kapatılması nedeniyle alınanlar hariç emeklilik başlangıcından önceki son iki yıl içinde, işsizlik sigortasının işe teşvik edici ödeneklerinin alındığı süreler (Zeiten des Bezugs von Entgeltersatzleistungen der Arbeitsförderung in den letzten zwei Jahren vor Rentenbeginn, es sei denn, der Leistungsbezug ist durch eine Insolvenz oder eine vollständige Geschäftsaufgabe des Arbeitgebers bedingt),
• Eğer aynı zamanda işsizlik nedeniyle hesaba katılan süresi mevcutsa, emeklilik başlangıcından önceki son iki yılda ödenmiş isteğe bağlı primler, (Zeiten mit freiwilligen Beiträgen in den letzten zwei Jahren vor Rentenbeginn, wenn gleichzeitig eine Anrechnungszeit wegen Arbeitslosigkeit vorliegt)
• Boşanma halinde sigortalılık sürelerinin denkleştirilmesi (Versorgungsausgleich) veya emeklilik bölüşümü (Rentensplitting) yoluyla elde edilmiş aylar,
• Arbeitslosengeld II (Hartz IV) ve Arbeitslosenhilfe (güncel olarak Bürgergeld) alınan süreler (SGB VI § 244/3).

TÜRKİYE SİGORTALILIK SÜRELERİYLE 45 YILIN TAMAMLANMASI

Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında 30.04.1964 tarihinde imzalanan sosyal güvenlik anlaşmasının 27. maddesi gereğince aynı döneme denk gelmeyen yurtdışı borçlanma süreleri hariç ister zorunlu ister isteğe bağlı isterse de 5510 sayılı Kanunun 41. Maddesi gereğince askerlik, doğum borçlanması gibi yolla elde edilmiş tüm Türkiye sigortalılık süreleri hizmet birleştirmesi suretiyle Almanya süreleriyle birleştirilebiliyor.

Bu süreler normal yaşlılık aylığı (Regelaltersrente) veya 36. madde gereğince 35 yıl sigortalılık sürelerinin tamamlanmasında nazara alınarak yaş şartını yerine getirip erken veya tam yaşta emekli olmak isteyen sigortalılar için önemli bir avantaj sağlıyor.

Lâkin bu Türkiye sürelerinin birleştirilmesi halinde 45 yıl uzun sigortalılık süreleriyle emeklilik hakkında 45 yılın tamamlanmasında nazara alınıp alınmayacağı konusu net değildir. Bazı Alman Emeklilik Kurumu ve uzman görüşlerine göre bu Türkiye süreleri 45 yılın tamamlanmasında nazara alınamaz. Çünkü 45 yıl sigortalılık süresiyle emeklilikte Almanya’daki her süre bu hesaba dahil edilmezken Türkiye’deki sürelerin hesaba katılması düşünülemez.

Diğer taraftan bazı Alman Emeklilik Kurumu çalışanlarının vatandaşlarımıza verdiği bilgiye göre yurtdışı borçlanma süreleri hariç tüm sürelerin 45 yılın tamamlanmasında nazara alınıyor.

Bazı makalelere göre ise Türkiye süreleri 51. maddedeki sınırlandırmalar dahilinde bu hesaba katılabilir. Bu anlamda 51. maddeye paralel olarak Türkiye’deki yurtdışı borçlanma, askerlik veya doğum borçlanmasıyla sonradan elde edilen süreler ve bazı isteğe bağlı sigortalılık süreleri hesaba katılmaz. Ancak 51. maddede belirtildiği gibi en az 18 yıl Almanya veya Türkiye’de zorunlu sigortalılık süresi olmakla birlikte Türkiye’de ödenen isteğe bağlı prim süreleri 45 yılın tamamlanmasında nazara alınabilir.

Temelde bu üç görüş dillendirilmekle birlikte yaptığımız araştırmalarda Alman Emeklilik Kurumunun bağlayıcı bir kararına veya yargıya intikal etmiş emsal bir mahkeme kararına rastlayamadık. Bu durumda olan sigortalılarımıza tavsiyemiz Alman Emek Kurumuna yazılı olarak başvurup kesin yazılı bir cevap alıp bu şekilde haklarını aramalaları.

ÖNEMLİ EK BİRKAÇ BİLGİ

45 yıllık sigortalılık süresiyle erken emekli olmak isteyen sigortalılar yaşlılık aylığı tam aylık olarak alabilecekleri gibi Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 42. maddesi gereğince kısmi aylık (Teilrente) olarak da alabilirler. Özellikle erken emekli aylığına başlamakla birlikte çalışma hayatlarına devam edip ödeyecekleri primlerle ileride tam emekli aylıklarını yükseltmek isteyen sigortalılar kısmi emekli aylığı alabilirler.

Bunun için emekli aylıklarının %10 ilâ %99,99’luk kısmın bağlanmasını isteyebilirler. Bu tamamen kendilerinin takdirine kalmış bir imkandır.

Diğer bir ek bilgimiz ise bu yaşlılık aylığı ile birlikte ek gelir elde edilmesi de mümkündür. Özellikle Almanya’da malulen emeklilikleri hariç emekli olanların çalışmaya devam edip ek gelir elde etmelerinin önündeki engel 01.01.2023 tarihinden itibaren kaldırıldı. Yani bu emeklilerin ek gelir elde etmeleri emekli aylıklarının azaltılmasına sebebiyet vermiyor. Bu anlamda 45 yıllık sigortalılık süresiyle emekli olanlar da rahatlıkla çalışabilir. Emekli aylıklarından ek gelir sebebiyle herhangi bir kesinti yapılmaz.

Bu aylığa ilişkin hak, koşulların ortadan kalkması halinde sona erer; en geç aylık sahibinin ölümüyle sona ermiş sayılır. Ölüm halinde aylık, ölümün gerçekleştiği ayın sonuna kadar ödenir (§ 102/5 SGB VI).

Av. Şerif YILMAZ

ALMANYA’DA 45 YIL UZUN SÜRELİ SİGORTALILARIN ERKEN EMEKLİLİK HAKLARI Video için lütfen tıklayınız!