Almanya’da Ağır Engelli Sigortalıların Erken Emeklilik Hakları
Almanya’da yasal yaşlılık emeklilik sistemi (gesetzliche Altersrente), sigortalıların belirli bir yaşa ulaşmaları ve yeterli sigortalılık sürelerini tamamlamaları esasına dayanmaktadır. Genel emeklilik yaşı kademeli olarak 67’ye çıkarılırken, uzun yıllar çalışma yaşamında yer alan sigortalılara yönelik özel erken emeklilik düzenlemeleri de mevcuttur. Makalemizde bu özel düzenlemelerden dezavantajlı gruplardan sayılan “Ağır engelli insanların emekliliği” (Altersrente für schwerbehinderte Menschen) konusunu hukuki ve tarihsel yönleriyle ele alacağız.
Almanya sosyal güvenlik sisteminde uzun süre sigortalı olan ve ağır engelli (Schwerbehindert) bulunan kişilere normal yaşlılık emekli aylığında aranan yaştan daha erken emekli olma imkânı verilmiştir. İlk defa 01.01.1992 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 37. maddesinde (§37 SGB VI) 35 yıl sigortalılık sürelerini doldurup ağır engelli olduğunu Ağır Engelli Kanunu’nun 1. Maddesi (§ 1 Schwerbehindertengesetz) gereğince belgelendiren sigortalıların 60 yaşını tamamlamaları halinde erken emekliliği düzenlenmiştir. Bu maddede 01.01.2000 tarihinden itibaren geçerli kanun değişikliğiyle yaş şartı 63’e yükseltilmiş, 01.07.2000 tarihli kanun değişikliğiyle maddedeki Ağır Engelli Kanunu gereğince ağır engelli tanınma Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 2/2 maddesi (§ 2 Abs. 2 SGB IX) gereğince tanınma şeklinde değiştirilmiş, 01.01.2008 tarihinden itibaren bu yaş şartı 65’e çıkarılmıştır. Fakat bu maddeye eklenen fıkra ile şartların tamamlanması şartıyla aylığa 62 yaşından itibaren yani yasal yaşlılık emekli yaşından daha erken hak kazanılabileceği hüküm altına alınmıştır.
Kısacası Almanya’da ağır engelli olanların tam yasal yaşlılık aylığı yaşına göre erken yaşta emekli aylığına hak kazanabilmeleri için üç şart bulunuyor. Bunlar;
- Doğum tarihine göre kanundaki gerekli yaş doldurmak
- Yaşlılık aylığına başlamadan önce Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 2/2 maddesi gereğince ağır engelli olarak tanınmak
- 35 yıl sigortalılık süresini (Wartezeit) doldurmak
Şimdi bu şartları sırasıyla açıklayalım.
AĞIR ENGELLİ EMEKLİLİĞİNDE YAŞ ŞARTI
Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 37. maddesinde aynı tarihte yürürlüğe giren kanun değişikliği ile yasal emeklilik yaşının (Regelaltersrente) 67’ye çıkarılmasını düzenleyen 35. maddedeki (§35 SGB VI) değişikliğe paralel olarak 35 yıl sigortalılık süresini doldurup ağır engelli olarak tanınan sigortalıların 65 yaşını tamamlamaları halinde erken emekli olabileceğini hükme bağlamıştır. Lâkin aynı maddenin ikinci fıkrası bu ağır engelli yaşlılık aylığından 62 yaşını doldurduktan sonra erken yararlanmanın mümkün olduğunu da hüküm altına alarak 35 yıl uzun sigortalılık süresini dolduran ağır engelli sigortalıların 67 yaşını beklemeden 62 yaşından itibaren de emekli aylığının alınmasına imkân verilmiştir.
01.01.2008 tarihinde yapılan kanun değişikliğinde getirilen bu 65 yasal ağır engelli emeklilik yaşı şartı ile erken alınmasında aranan 62 yaş şartı sadece 01.01.1964 tarihinden sonra doğanlar içindir. Bu tarihten önce yani 31.12.1963 tarihi ve öncesinde doğanlar için yasal emeklilik yaşının daha önceki kanunlarda daha erken olmasından dolayı bunların bu haklarının korunması (Vertraunsschutz) için aynı kanunun 236a maddesinde, 35 yıl sigortalılık süresini dolduran ve ağır engelli olarak tanınan bu sigortalılar için doğum yıllarına göre 60 yaşından 65 yaşına kadar tamamlanması gereken kademeli yaş şartı getirilmiştir.
35 yıl sigortalılık süresini dolduran ağır engelli olarak tanınan sigortalılar için bu düzenlemelerdeki yasal ağır engelli emeklilik yaşına gelmeden 60 yaşından itibaren talep edilmesi halinde emekli aylıklarının hesabında Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 77. maddesi (§77 SGB VI) gereğince nazara alınan emekli aylığına başlama faktörü (Zugangsfaktor) erken emekli aylığına başlanılan tarihten doğum yılına göre 65 yaşına kadar erken alınan her ay için 0,003 ile çarpılması ile bulunan miktarın kesintili (abschlag) ödenmesi söz konusudur. Kısacası bu sigortalıların 63 yaşından itibaren emekli aylığı almaları halinde erken alınan her ay için %0,3 (0,003×100) kesinti ömür boyu alınacak engelli emekli aylığında uygulanır.
35 yıl sigortalılık süresini dolduran ve ağır engelli olarak tanınan sigortalılar hakkında izah ettiğimiz bu kanuni düzenlemeleri sigortalıların doğum ay ve yıllarına göre tam yasal yaşlılık aylığı yaşlarını, en erken emekli aylığı alacakları yaşlarını, emekli aylıklarının kesintili veya kesintisiz alınacak yaşları ve 60 yaşında erken emekli aylığına başlanılması halinde tam ağır engelli emekli aylık yaşına kadar toplam uygulanacak kesinti oranlarını topluca aşağıdaki tabloda gösterdik.
Şimdi bu izah ettiklerimize ve tablomuza göre örnekler verelim;
Örnek 1: 01.03.1959 doğumlu ve 35 yıl sigortalılık süresini tamamlayan ağır engelli sigortalı 01.05.2021 tarihinde 61 yıl 2 aylık yaşını tamamlar. Bu şekilde en erken kesintili olarak emekli aylığına hak kazanır. Kesintisiz tam yasal emeklilik yaşı (abschlagsfreie Regelaltersgrenze) için 64 yıl 2 ay şartını ise 01.05.2023 tarihinde yerine getirir. Sigortalımızın 61 yıl 2 aylık yaşında erken emekli aylığına başladığını kabul edersek kesintisiz tam yasal emeklilik yaşına göre bu erken başlanılan ay farkı toplam 64 yıl 2 ay – 61 yıl 2 ay = 36 ay olur.
Toplam kesinti/abschlag ise 36 ay × 0,3 (%) = %10,8 olur. Yani sigortalımız 61 yıl 2 aylık yaşını doldurduğu 01.05.2021 tarihinden itibaren %10,8’i geçmeyecek şekilde ömür boyu daha az ağır engelli emekli aylığı alır.
Örnek 2: 01.06.1962 doğumlu ve 35 yıl sigortalılık süresini tamamlayan ağır engelli sigortalı 01.02.2024 tarihinde 61 yaş 8 aylık yaşını tamamlar. En erken kesintili olarak emekli aylığına hak kazanır. Kesintisiz tam yasal emeklilik yaşı (abschlagsfreie Regelaltersgrenze) için 64 yıl 8 ay şartını ise 01.02.2027 tarihinde yerine getirir. Ağır engelli sigortalımızın 61 yıl 8 aylık yaşında erken emekli aylığına başladığını kabul edersek kesintisiz tam yasal emeklilik yaşına göre bu erken başlanılan ay farkı toplam 64 yıl 8 ay – 61 yıl 8 aylık = 36 ay olur.
Toplam kesinti/abschlag ise 36 ay × 0,3 (%) = %10,8 olur. Yani ağır engelli sigortalımız 61 yaş 8 aylık yaşını doldurduğu 01.02.2024 tarihinden itibaren %10,8’i geçmeyecek şekilde ömür boyu daha az ağır engelli emekli aylığı alır.
Örnek 3: 01.01.1969 doğumlu ve 35 yıl sigortalılık süresini tamamlayan ağır engelli sigortalı 01.01.2031 tarihinde 62 yaşını tamamlar. En erken kesintili olarak emekli aylığına hak kazanır. Bu sigortalımız diğer örneklerden farklı olarak 01.01.1964 tarihinden sonra doğduğu için kesintisiz tam yasal emeklilik yaşı (abschlagsfreie Regelaltersgrenze) 65 yıl şartını 01.01.2034 tarihinde yerine getirir.
Ağır engelli sigortalımızın 62 yaşında erken emekli aylığına başladığını kabul edersek kesintisiz tam yasal emeklilik yaşına göre bu erken başlanılan ay farkı toplam 65 yıl– 62 yıl = 36 ay olur.
Toplam kesinti/abschlag ise 36 ay × 0,3 (%) = %10,8 olur. Yani sigortalımız 62 yaşını doldurduğu 01.01.2031 tarihinden itibaren %10,8’i geçmeyecek şekilde ömür boyu daha az ağır engelli emekli aylığı alır.
Şunu da belirtelim ki, kesinti miktarı kademeye göre kesintisiz emeklilik yaşı esas alınarak aylığın kaç takvim ayı erken talep edildiğine göre belirlenir. Bu kesinti miktarlarını ister tamamını isterse bir kısmını Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 187a maddesine (§187a SGB VI) göre her yıl değişmekle birlikte ek veya gönüllü olarak emekli aylığının başlangıcına kadar aylık, yıllık veya tek seferde ödemeyle telafi etmek (Ausgleichszahlung) mümkündür. Bunun için sigortalının Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 109. maddesi (§109 SGB VI) gereğince erken emekli aylığına başlamadan önce bağlı olduğu Alman Emeklilik Kurumuna (DRV) başvurarak “Erken emekli olmak ve telafi ödemesi yapmak istiyorum” demesi gerekir. Bu başvuru kesinti miktarı telafi ödemesi için ön koşuldur.
Başvuruyu alan DRV kendisine emeklilik bilgilendirmesi (Rentenauskunft) ve sigorta geçmişine, yaşam beklentisine göre en yüksek kazanç puanı (Entgeltpunkte) üzerinden tahmini olarak hesaplar ve ödenmesi gereken toplam telafi miktarını bildirir.
Şayet başvurusunu yapmış ve kendisine bildirilen telafi miktarını ödemiş sigortalı emekli aylığına erken yaşta değil de kademeye göre tam kesintisiz emeklilik yaşına kadar çalışmaya devam etmiş ise ödediği telafi miktarı kendisine iade edilmez. Bu durumda bu miktar karşılığı kazanç puanı olarak emekli aylığının hesabına katılarak emekli aylığı yükseltilir.
Bu konuyla ilgili sadece bir tahmini örnek verelim. Her sigortalının alınan eksik ödemeyle kaybedeceği miktarları değişken olduğu için Alman Emeklilik Kurumuna başvurmalarını tavsiye ederiz.
Örnek:
Sigortalının Doğum Tarihi : 01.01.1969
Sigortalılık Süresi : 35 Yıl
65 Yaşını Tamamladığı Tarih : 01.01.2031
Kesintili 62 Yaşını Tamamladığı Tarih : 01.01.2034
Tahmini Kesintisiz Emekli Aylığı : 1.600 Euro
Toplam Kesinti Hesabı:
65 Yıl – 62 Yıl = 36 Ay
36 ay × 0,3 (%) = %10,8
Aylık kayıp miktarı: 1.600 Euro x %10,8 ≈ 173 Euro
Kayıp karşılığı kazanç puanı (EP):
173 Euro /40,79 Euro (2025’nin ikinci, 2026’nın ilk yarısı için) ≈ 4,2 EP
187a maddesine göre bu kayıp miktarını telafi etmek için:
1 EP satın alma maliyeti (tahmini yaklaşık DRV değerleri) = 7.500-9.000 Euro
4,2 EP x 7.500-9.000 Euro = 31.500- 37.800 Euro
Bu sigortalımız şayet erken emekli aylığı almaya başlamadan önce başvurup DRV’nin hesaplayıp vereceği 31.500- 37.800 Euro miktarı taksitle parça parça veya bir seferde öderse kesintisini telafi etmiş olur ve 62 yaşını tamamladığı 01.01.2034 tarihinden itibaren kesintisiz olarak ağır engelli emekli aylığını alabilir.
AĞIR ENGELLİ OLARAK KABUL EDİLME ŞARTI
Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 2/2 maddesine (§ 2 Abs. 2 SGB IX) göre, bir kişide en az 50 oranında bir engellilik derecesi (Der Grad der Behinderung- GdB) bulunması ve bu kişinin Almanya’da, Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 156. maddesi (§ 156 SGB IX) anlamındaki (31.12.2017 tarihine kadar yürürlükte olan § 73 SGB IX) bir işyerinde iş ilişkisi bulunması yani çalışıyor olması veya ikametgâhının ya da mutad meskeninin Almanya’da olması hâlinde, söz konusu kişiler ağır engelli sayılır.
Bunlar dışında Avrupa Birliği (AB) veya Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) üyesi bir devlette (Norveç, İzlanda ve Liechtenstein) ya da İsviçre’de veya sözleşmeli bir ülkede ikamet eden veya mutad meskeni bulunan ve Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı anlamında en az 50 oranında bir engellilik derecesine (GdB) sahip sigortalılar da bu emeklilik hakkı açısından ağır engelli olarak resmi tanınmış kişi olarak kabul edilirler.
Buradaki sözleşmeli ülkeler kavramı kendileriyle kapsamlı bir sosyal güvenlik sözleşmesi (ve özellikle, ülke eşitliği hükümleri içeren ve yardımların başka ülkeye transferini mümkün kılan bir hüküm) yapılmış ülkelerdir. Sadece “görevlendirme (Entsendung)” sözleşmesi yapılmış olan devletler bu anlamda sözleşmeli ülke sayılmıyor.
Bu açıdan bakıldığında 30.04.1964 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti imzalanan sosyal güvenlik anlaşması istenilen tüm şartları sağladığından Türkiye’de ikamet eden veya mutad meskeni bulunan sigortalılar da vatandaşlık durumlarına bakılmaksızın Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı anlamında ağır engelli olarak tanınabilirler.
Federal Sosyal Mahkemesinin (Bundessoszialgericht-BSG) içtihadına göre emekli olma hakkının doğabileceği tarihte Almanya’da bir iş ilişkisi bulunmayan yani çalışmayan ve ikametgâhı veya mutad meskeni AB, AEA, İsviçre veya bir sözleşme devleti dışında kalan sigortalılar, vatandaşlıklarına bakılmaksızın, Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı anlamında ağır engelli kişi olarak kabul edilmezler. (Federal Sosyal Mahkemesi – BSG’nin 12.04.2017 tarihli, B 13 R 15/15 R sayılı kararı).
Bu durum, örneğin, ağır engellilik statüsünün tanınmasından sonra, ancak emeklilik başlangıç tarihinden önce ikametgâhını AB, AEA, İsviçre veya sözleşme devleti dışındaki bir ülkeye taşımış olsalar dahi geçerlidir. Yani bunların ağır engellilik statüsü, taşınma tarihinden itibaren sona erer.
Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı hükümleri uyarınca “engelli kişilerle eşit sayılanlar” (Gleichgestellte) emeklilik hakları yönünden ağır engelli sayılmazlar. Zira eşit sayılma, ağır engelli kişiler için aranan ağır engelli yaşlılık emekliliği (Altersrente für schwerbehinderte Menschen) hakkı bakımından tamamen farklıdır.
Ağır engellilik statüsü, kanun gereği, kişide en az 50 oranında engellilik derecesinin mevcut olduğu tarihte doğar. Yani resmî tanıma tarihinin bu hususta önemi yoktur.
Ağır engellilik statüsü, kural olarak, ağır engellilik statüsünü kaldıran kararın kesinleşmesine kadar sürer. Ağır engelliliği kaldıran karara karşı süresi içerisinde bir kanun yolu (itiraz/başvuru) kullanılırsa, bu kanun yolu kesin olarak sonuçlanıncaya kadar ağır engellik statüsü devam eder. Bu nedenle, 236a/1 madde anlamındaki “ağır engelli olarak tanınma” şartı da bu süre boyunca devam eder. Bu şart, ancak ağır engelliliği kaldıran ilk karar kesinleştiğinde ortadan kalkar.
Engellilik derecesi 50’nin altına düşmüş ve bu nedenle ağır engellilik statüsünü tanıyan karar kaldırılmış ise, bir geçiş süresi boyunca (buna tolerans süresi veya koruma süresi denilebilir) ağır engellilik statüsü devam eder (BSG’nin 11.05.2011 tarihli, B 5 R 56/10 R sayılı kararı).
Bu koruma süresi, engellilik derecesinin düşürüldüğünü tespit eden kararın kesinleştiği tarihi izleyen üçüncü takvim ayının sonunda sona erer (§ 199 fıkra 1 SGB IX; 31.12.2017 tarihine kadar yürürlükte olan § 116 fıkra 1 SGB IX).
Ağır engellilik statüsü, kural olarak, Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 152/5 maddesi (§ 152 Abs. 5 SGB IX) gereğince düzenlenen ağır engelli kimlik kartı (Schwerbehindertenausweis) ile belgelendirilir. Bu kimlik kartları Ağır Engelli Kimlik Kartı Yönetmeliğinin 6/2 maddesi hükmü gereğince genellikle 5 yıl süreyle geçerli olacak şekilde düzenleniyor ve istisnai durumlarda süresiz olarak da verilebiliyor (§ 6 fıkra 2 Schwerbehindertenausweisverordnung – SchwbAwV).
01.01.2013 tarihinden itibaren ağır engelli kimlik kartları banka kartı boyutunda plastik kart şeklinde (kimlik kartı formatında) düzenlenmektedir. 31.12.2012 tarihine kadar düzenlenmiş ve hâlen geçerli olan kâğıt formatındaki kimlik kartları, geçerlilik süreleri sona erinceye kadar geçerli olmaya devam eder; aksi hâlde geri alınmaları gerekiyor.
Kural olarak, ağır engellilik statüsünün, ilgili makama yapılan başvuru tarihinden itibaren mevcut olduğu kabul edilir. Bu tarih, kimlik kartının arka yüzünde yer alan geçerlilik başlangıç tarihi olarak gösterilir (§ 6 fıkra 1 SchwbAwV).
Ağır engelli emekli aylığı başvurusunda sigortalıların ağır engelli kimlik kartı bulunmaması durumunda, ağır engellilik statüsü, ağır engelliliği tespit etmeye yetkili merci (örneğin, ilgili Sağlık Dairesi – Versorgungsamt veya meslek kazası sigortası kurumu – Berufsgenossenschaft) tarafından verilen güncel düzenlenmiş herhangi bir belge ile de ispatlanabilir.
Bu belgede, talep edilen emeklilik başlangıcı itibarıyla en az 50 oranında bir engellilik derecesi (GdB), bir hasar derecesi (Grad der Schädigungsfolgen-GdS) veya çalışma gücünde en az %50 oranında azalma (Minderung der Erwerbsfähigkeit-MdE) bulunduğu açıkça belirtilmiş olmalıdır.
Şayet sigortalıda geçerli bir Alman ağır engellilik kimliği bulunmuyorsa AB veya AEA üyesi bir ülkede, İsviçre’de veya Türkiye gibi bir sözleşmeli bir ülkede ikamet eden veya mutad olarak bulunanların ağır engellilik durumunun belgelendirilmesi, ağır engelliliğin tanınmasından ve ilgili ülkeden sorumlu olan Almanya’daki kurum tarafından verilen güncel bir belge ile sağlanmalıdır. Bu kurum, Alman 9. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nda belirtilen en az %50 engellilik derecesi için tıbbi şartların mevcut olup olmadığını kontrol eder ve ardından, gerekirse, emeklilik sigortası kurumuna (DRV) sunulmak üzere emeklilik amaçlı bir belge düzenler.
Türkiye’de ikamet eden veya mutad meskeni orada bulunan bir sigortalı için ağır engelliliğin tespiti ve belge düzenlemesine yetkili kurum SGK üzerinden yapacakları başvuru üzerine “Hegelstraße 2, 95447 Bayreuth” Bavyera Aile ve Sosyal İşler Merkezi, Yukarı Frankonya Bölge Ofisidir (Zentrum Bayern Familie und Soziales, Regionalstelle Oberfranken).
35 YIL SİGORTALILIK SÜRELERİNİN (WARTEZEIT) HESAPLANMASI
35 yıl sigortalılık süresiyle ağır engelli yaşlılık aylığına hak kazanmanın diğer bir şart ise, Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 34. Maddesi (§ 34/1 SGB VI) gereğince gerekli asgari sigortalılık süresinin (bekleme süresi) tamamlanmış olmasıdır. Bu bekleme süresi Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 37 ve 236a maddeleri gereğince 35 yıldır (§§ 37 und 236a SGB VI).
35 yıllık bekleme süresine yine Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 51. maddesi (§ 51 SGB VI) hükmü gereğince tüm emeklilik hakkına esas alınabilir süreler dâhil edilir. Zira ne 37. maddede ne de 236a maddesinde hangi sigortalılık sürelerinin hesaba katılmayacağına ilişkin bir düzenleme yoktur. Bu nedenle genel düzenleme olan 51. maddedeki sürelerin tamamı 35 yılın tamamlanmasında nazara alınır.
Bunlar şunlardır:
- Prim ödeme süreleri, (Beitragzeiten)
- İkame süreler (Ersatzzeiten),
- Hesaba katılabilir süreler (Anrechnungszeiten),
- Çocuk yetiştirme veya bakım nedeniyle dikkate alınan süreler,
- Boşanma halinde sigortalılık sürelerinin denkleştirilmesi (Versorgungsausgleich) veya emeklilik bölüşümü (Rentensplitting) yoluyla kazanılmış bekleme süresi ayları (§ 52 fıkra 1 ve 1a SGB VI),
- Sigorta yükümlülüğünden muaf tutulan düşük gelirli bir çalışmada elde edilen kazançlar için ek prim puanı üzerinden kazanılmış bekleme süresi ayları (§ 244a SGB VI),
- Sigorta yükümlülüğünden muafiyet talep edilen düşük gelirli çalışmalar nedeniyle kazanılmış ek prim puanlarından kaynaklanan bekleme süresi ayları (§ 52 fıkra 2 SGB VI).
Hatta bu sürelere Türkiye Cumhuriyeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti arasında 30.04.1964 tarihinde imzalanan sosyal güvenlik anlaşmasının 27. maddesi gereğince aynı döneme denk gelmeyen yurtdışı borçlanma süreleri hariç ister zorunlu ister isteğe bağlı isterse de 5510 sayılı Kanunun 41. maddesi gereğince askerlik, doğum borçlanması gibi yolla elde edilmiş tüm Türkiye sigortalılık süreleri de dahil edilebilir.
Özellikle 37 ve 236a maddelerinde aranan 35 yıl sigortalılık sürelerini tamamlayamayan ancak yaş şartını yerine getirip erken ağır engelli emeklisi olmak isteyen sigortalılar için bu önemli bir avantajdır.
Örneğin Almanya’da 51. madde gereğince hesaba katılabilir tüm sigortalılık sürelerinin toplamı 25 yıl olan bir sigortalı şayet Türkiye’de 10 yıl sigortalılık süresi varsa 35 yılını bu şekilde tamamlayabilir.
Bunun için bağlı olduğu Alman Emeklilik Kurumuna (DRV) V0100, T0101 ve TR6 formlarını doldurarak müracaat edip SGK’nın Alman Emeklilik Kurumuna göndereceği TR4 belgesiyle Türkiye sigortalılık sürelerini Almanya süreleriyle birleşmelidir.
ÖNEMLİ BİRKAÇ EK BİLGİ
35 yıllık sigortalılık süresiyle erken ağır engelli emekli olmak isteyen sigortalılar yaşlılık aylığı tam aylık olarak alabilecekleri gibi Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 42. maddesi gereğince kısmi aylık olarak da alabilirler. Özellikle erken ağır engelli emekli aylığına başlamakla birlikte çalışma hayatlarına devam edip ödeyecekleri primlerle ileride tam emekli aylıklarını yükseltmek isteyen sigortalılar kısmi (Teilrente) ağır engelli emekli aylığı alabilirler.
Bunun için emekli aylıklarının %10 ilâ %99,99’luk kısmın bağlanmasını isteyebilirler. Bu tamamen kendilerinin takdirine kalmış bir imkandır.
Diğer bir ek bilgimiz ise bu yaşlılık aylığı ile birlikte ek gelir elde edilmesi de mümkündür. Özellikle Almanya’da malulen/engelli emeklilikleri hariç emekli olanların çalışmaya devam edip ek gelir elde etmelerinin önündeki engel 01.01.2023 tarihinden itibaren kaldırıldı. Yani bu emeklilerin ek gelir elde etmeleri emekli aylıklarının azaltılmasına sebebiyet vermiyor. Bu anlamda 35 yıllık sigortalılık süresiyle emekli olanlar da rahatlıkla çalışabilir. Erken aldıkları bu emekli aylıklarından ek gelir sebebiyle herhangi bir kesinti yapılmaz.
Ağır engelli kişiler için yaşlılık aylığı hakkı, şartların ortadan kalkmasıyla, en geç emeklilik hakkı sahibinin vefatıyla sona erer. Yaşlılık aylığının başlamasından sonra ağır engelli statüsünün ortadan kalkması, hak üzerinde herhangi bir etkiye sahip değildir. Vefat durumunda, aylığı vefatın gerçekleştiği ayın sonuna kadar ödenmeye devam edilir (§ 102 Abs. 5 SGB VI).
35 yıllık sigortalılık süresi ile ağır engelli yaşlılık aylığı kesinti uygulanarak talep edilmişse, talep edilen aylık başlangıç tarihine göre, daha düşük ya da hiç kesintisi olmayan başka bir yaşlılık aylığı türünün ödenip ödenemeyeceği Alman Emeklilik Kurumu tarafından resen değerlendirilir (avantaj incelemesi).
En son ve en önemli ekleyeceğimiz ek bilgi ağır engelli emekliliği ile malulen emekliliğin (Rente wegen Erwerbsminderung) tamamen birbirinden farklı olmasıdır. Zira ağır engelli emekliliği Alman 6. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’nın 37. maddesinde düzenlenirken malulen emeklilik aynı kanunun 43, 43a, 44, 102. maddeleriyle 9. ve 10. Sosyal Güvenlik Kanunu Kitabı’da düzenlenmiştir.
Ağır engelli emekliliği doğum tarihine göre yaş ve 35 yıllık süresinin tamamlanmasıyla ağır engellilik derecesinin en az 50 olması gereken özel bir yaşlılık aylığı çeşidi olmasına rağmen malulen emeklilik çalışma iş gücünün günde kaç saat (3 saatten az veya 3-6 saat gibi) olduğu dolayısıyla çalışma gücünün kaybına bağlı olarak son beş yıl içerisinde en az 3 yıl zorunlu sigortalı olmak kaydıyla yaş şartı aranmadan her yaşta hak edilebilen bir aylık türüdür. Dolayısıyla iki sistem farklı amaç/şartları taşır ve birbirinin yerine geçmez.
Av. Şerif YILMAZ
ALMANYA’DA AĞIR ENGELLİLERİN (Schwerbehindert) ERKEN EMEKLİLİK HAKLARI Video için lütfen tıklayınız!