ALMANYA’DA ÇOCUK YETİŞTİREN ANNELERE EMEKLİLİK HAKKI (Mütterrente)
Almanya’da nüfusun ve dolayısıyla doğumların arttırılması, çocukların doğumdan sonra sağlıklı ve iyi ekonomik şartlarda yetiştirilmesi için devletçe birçok teşvikler ödenmekte.
Alman devleti sadece bu teşvikleri vermekle yetinmeyip o tarihte 1912 yılından beri yürürlükte olan İmparatorluk Emeklilik Kanunu’na (Reichversorgungsordnung) 11 Haziran 1985 tarihli ve 38 sayılı Kanunla 01.01.1986 tarihinden itibaren yürürlüğe girmek üzere 1227a maddesi ekleyerek 01.01.1921 tarihinden sonra doğan kadınların 31.12.1991 tarihine kadar dünyaya getirdikleri ve Almanya’da yetiştirdikleri çocukların her biri için 12 ay çalışmış gibi sigortalılık süresi (Kindererziehungszeit) vererek bu süreleri doğumu takip eden ay başından itibaren emekliliklerinde değerlendirmeye başladı.
Ancak 18.12.1989 tarihli sosyal güvenlik reformu kanunu (SGB VI § 56) 01.01.1992 tarihinden itibaren yürürlüğe sokularak bu tarihten sonra doğan çocuğun yetiştirilmesi için üç yıl sigortalılık süresi verilmeye başlandı. Aynı kanunun 249.maddesinde ise 01.01.1992 tarihinden önce doğan çocuklar için 12 ay yani bir yıllık sigortalılık süresi verilmeye devam edildi. Bu şekilde uygulamada ve mevzuatta 01.01.1992 öncesi ve sonrasında yetiştirilen çocuklara göre farklılık olması, düzenlemenin Alman Anayasa’sındaki eşitlik ilkesine aykırılığı tartışılmaya başladı.
Nihayetinde eşitsizliğin bir nebze giderilmesi için 01.07.2014 tarihinde yürürlüğe giren (BGBl I S. 787, 24.06.2014) kanun değişikliği ile bu 1992 öncesi çocuk yetiştiren anne veya babalara 12 ay daha ek sigortalılık süresi verilerek süre toplam 24 ay olarak belirlendi. (SGB VI § 249)
Bu şekilde hiç çalışması olmasa bile Almanya’da 1992 tarihinden önce üç çocuk yetiştiren ancak bununla sadece üç yıl sigortalılık süresi olan bir bayan böylelikle toplam altı yıl sigortalılık süresi ile 65 yaşını da doldurmuş ise annelik emekliliğine (Mütterrente) hak kazanmış oldu.
O tarihte çalışması olup emekli olan varsa 01.07.2014 tarihinden itibaren başvuru yapmasına gerek kalmadan o tarih itibariyle sigortalılık süresine bu ek süre eklenerek emekli maaşları arttırıldı, henüz emekli olmayanların ise emekli aylığına hak kazanacakları yaşa kadar bu süreler işlenmemiş ise müracaat etmeleri talep edildi.
Siyah-kırmızı büyük koalisyon hükümetini oluşturan CDU/CSU-SPD partileri 2018 yılında özellikle emeklilikle ilgili bir sosyal güvenlik reform paketi üzerinde anlaştı kanununu meclisten geçirdiler. Kanun 01.01.2019 tarihinden itibaren de yürürlüğe girdi.
İşte bu reform paketi içinde çocuk yetiştirme süreleriyle ilgili 6. Sosyal Güvenlik Kanununda bir düzenleme yapıldı ve 1992 yılından önce yetiştirilen her çocuk için 2014 yılında verilen bir yıllık süreye ek olarak 6 ay daha sigortalılık süresi vererek toplamda 30 aya yani 2,5 yıla tamamladı. Elbette bu ek süre ile birlikte emekli maaşı alanlar için emekli maaşlarının hesaplanmasında da emekli kazanç puanı (Entgeltpunkte) 2,5’e çıkarılmış oldu.
6.Sosyal Güvenlik Kanunu’nun (SGB VI) 249. maddesinin birinci fıkrasında değişiklik yapan bu kanun 28.11.2018 tarihinde kabul edilerek 04.12.2018 tarihli Federal Alman Resmî Gazetesinde yayınlanarak 01.01.2019 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi. (BGBl I S. 2018, 04.12.2018)
Yeni kanunla emeklilik süresi daha kolay tamamlanabiliyor
Bu kanunun yürürlüğe girmesi özellikle 1992 öncesi Almanya’da çocuk yetiştiren ebeveynlere büyük avantaj sağladı. Örneğin Almanya’da hiç çalışmayan bir bayan vatandaşımız 2014 yılındaki değişikliğe göre 1992 öncesi en az üç çocuk yetiştirmesi halinde altı yıllık sigortalılık süresi elde edebilirken, 2019’daki kanunla birlikte iki çocuk yetiştirmesi yeterli olmaktadır. Zira her çocuk için 30 ay verildiğinde iki çocuk için toplam 5 yıl yani 60 ay edecektir ki, bu süre emekli aylığı almak için kanuni asgari süreyi doldurduğundan bu bayan vatandaşımız 65 yaş şartını da yerine getirirse annelik emekliliğine hak kazanacaktır.
Aynı durum 1992 öncesi Almanya’da çocuk yetiştiren ancak 01.01.1986 tarihine kadar Türkiye’ye kesin dönüş yapan ve Almanya’daki primlerini iade alarak sigortalılıklarını tasfiye eden Türklerin çocuk yetiştirme süreleri için de geçerli. Çünkü bu tarihe kadar Türkiye’ye kesin dönüş yapıp primlerini alanların çocuk yetiştirme süreleri tasfiye edilemediğinden halen geçerlidir. Bunlar da iki çocukla emekli aylığına hak kazanabileceklerdir.
01.01.1986 tarihinden sonra kesin dönüş yapıp prim iadesi alanların çocuk yetiştirme süreleri de tasfiye edildiğinden bu imkândan faydalanmaları mümkün değil. Prim iadesi almayanlar ise yeni kanundan faydalanabilir.
Prim iadesi alanların hakları
Türkiye-Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre şartları yerine getiren ve Türkiye’ye kesin dönüş yapan Türk vatandaşları Alman emeklilik kasasındaki işçi katkı payı primlerini iade alabiliyorlar.
Buna göre 01.01.1986 tarihine kadar Türkiye’ye kesin dönüş yapan ve Almanya’daki primlerini iade alarak sigortalılıklarını tasfiye eden Türklerin çocuk yetiştirme süreleri Alman mevzuatına göre halen geçerlidir. Bu tarihten sonra prim iadesi alanların ise çocuk yetiştirme süreleri de tasfiye edilmektedir.
22.07.2009 tarihinde Alman mevzuatında yapılan değişiklikle çocuk yetişme süreleri bulunan ancak Türkiye’deki sigortalılık süreleri ile birleştirilmesine rağmen 65 yaşlarını dolduracakları yıla kadar Almanya’dan emekli aylığına yetecek 60 aylık prim ödeme süresine ulaşamayanlara eksik sürelerini borçlanarak emekliliğe hak kazanma imkânı verilmişti.
Ancak bu kanuni düzenleme yaklaşık bir yıl sonra 10.08.2010 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır. Yani bu tarihten önce borçlanma başvurusunda bulunanlar bu imkândan faydalanabilecekler diğerleri faydalanamayacaktır.
Bu konuda SGK, 08.12.2010 tarihli 2010/129 sayılı genelgesiyle yeni bir imkân vermiştir. Eksik sürelerin tamamlanması için borçlanma hakkı kaldırıldığından bu vatandaşlarımıza sözleşme gereğince Türkiye tarafında zorunlu veya isteğe bağlı sigortaya tabi prim ödeyerek veya doğum, askerlik sürelerini borçlanarak tamamlama imkânı verilmiştir.
01.01.1986 tarihinden önce prim iadesi alıp çocuk yetiştirme süresi bulunanlar ile bu tarihten sonra prim iadesi almadan Türkiye’ye kesin dönüş yapan Türk vatandaşları şayet 01.01.2019 tarihinde ek süre hakkından faydalanarak 65 yaşlarını dolduracakları yıla kadar 60 ay asgari prim günlerini dolduruyorlarsa bu kanundan faydalanmalıdırlar.
Bu durumda Almanya veya Türkiye’de borçlanma veya sigortalı prim ödeme zorunlulukları olmaz ve Almanya’dan emekli aylığına hak kazanırlar.
01.01.1986 tarihinden önce prim iadesi alıp çocuk yetiştirme süresi bulunanlar ile bu tarihten sonra prim iadesi almadan yurda kesin dönüş yapan Türk vatandaşları ek 1,5 yıllık süreye rağmen 60 ayı dolduramıyorlarsa 2010/129 sayılı genelge hükümlerine göre Türkiye’de zorunlu veya isteğe bağlı sigortaya tabi prim ödeyerek veya doğum, askerlik gibi sürelerini (5510 S.K. md. 41) borçlanarak tamamlamak suretiyle hizmetleri birleştirip Almanya’dan kısmi aylık almalılar.
Her durum için Türkiye’de bulunanlar ikametlerinin bağlı olduğu SGK İl Müdürlüklerine ellerindeki belgelerle müracaat ederek “Çocuk Yetiştirme Sürelerinin/Çocuk Yetiştirmeden Dolayı Dikkate Alma Sürelerinin Tespiti Dilekçesi”ni (V 800 formu) doldurarak ilgili Alman emeklilik kurumuna gönderilmesini sağlamalıdırlar.
Almanya’da yaşayan özellikle bayan vatandaşlarımıza kurumdan Alman hizmet cetvellerini (Versicherungsverlauf) alarak çocuk yetiştirme sürelerinin hizmet cetvellerine işlenip işlenmediğini, işlenmiş ise yeni kanuni düzenlemeye göre 1992 yılı öncesi yetiştirilen çocuklardan dolayı 2,5 yıl (30 ay) sigortalılık sürelerinin kayıtlara girip girmediğini kontrol etmeleri. Kayıtlara doğru girilmemiş ise mutlaka itiraz edip kayıtları düzelttirmeleri gerekmektedir.
Türkiye veya Almanya’daki vatandaşlarımız konu ile ilgili SGK Yurtdışı Servislerine, Konsolosluklarımızın çalışma ataşeliklerine, Deutsche Rentenversicherung (DRV) veya Alman emeklilik sistemi alanında çalışan sosyal güvenlik müşavirlerine (Versicherungsbeistand) müracaat ederek daha ayrıntılı bilgi alabilirler.
Av. Şerif YILMAZ
NOT: Makalemiz genel bilgilendirme amaçlı olup bağlayıcılığı yoktur.
Konu ile ilgili videomuzdan da faydalanabilirsiniz:
ALMANYA’DA ÇOCUK YETİŞTİREN ANNELERE EMEKLİLİK HAKKI (Mütterrente)