GURBETÇİNİN ARACININ MİRASÇILARI TARAFINDAN VERGİSİZ OLARAK TÜRKİYE’YE GÖTÜRÜLMESİ
Gurbetçinin mevzuattaki şartlara göre yabancı ülkedeki motorlu veya motorsuz araçlarını gümrük vergisinden muaf olarak Türkiye’ye götürme hakkına halk arasında “Permi hakkı” deniyor. Biz ise hukuk ve mevzuat dilinde buna “Bedelsiz Araç İthal Hakkı” diyoruz.
Yurtdışında en az 24 ay ikamet eden Türk vatandaşlarının, ikametlerini Türkiye’ye taşıyarak kesin dönüş yapmaları halinde bulundukları ülkede adlarına kaydedildiğinde model yılı dahil 3 yaşından küçük ve Türkiye gümrüğüne girişlerinden itibaren geriye doğru en az 6 aydır da üzerlerine kayıtlı özel kullanıma mahsus motorlu veya motorsuz kara, deniz ve hava araçlarını bir defada, yine gümrüğe girişlerinden itibaren 6 ay içerisinde yetkili gümrük müdürlüğüne müracaatları üzerine gümrük vergisinden muaf olarak götürebiliyorlar.
Bu kişiler şartları taşıdıklarında gümrük vergisi ödemiyorlar ancak aracın motor hacmine göre yüzde 45 ilâ yüzde 220 oranlarda Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), navlun ve sigorta bedelleri ile birlikte gümrük CIF değeri ve bunların toplamı üzerinden hesaplanan yüzde 18 oranında Katma Değer Vergisi (KDV) ödemeleri gerekiyor.
Bu bedelsiz araç ithalatı hakkından Türk vatandaşları dışında yabancılar, izin alarak Türk vatandaşlığından çıkıp başka bir ülke vatandaşlığına geçenler (Mavi Kartlılar), Türk vatandaşlığı yanında çifte vatandaşlık hakkına sahip kişiler, Türk vatandaşlığını evlilik yolu ile kazananlarla ticari araçlarını bedelsiz ithal etmek isteyenler faydalanamıyor.
İşte bu bedelsiz yani permi hakkından faydalanan bir grup da yurt dışında yerleşik kişilerin ölümü halinde onların yurtdışında adlarına kayıtlı özel kullanıma mahsus motorlu veya motorsuz kara, deniz ve hava araçlarını ithal etme hakkına sahip Türkiye’de ikamet eden gerçek kişi mirasçılarıdır.
Murise ve mirasçılara ilişkin şartlar nelerdir?
Yurtdışında adına kayıtlı ve özel kullanıma mahsus motorlu veya motorsuz kara, deniz ve hava aracı bulunurken vefat eden yurtdışında yerleşik kişi ile bedelsiz ithalat yapma hakkına sahip mirasçıların vatandaşlık durumlarının hiçbir önemi yoktur.
Zira burada gümrük hukuku ile birlikte miras hukuku da devreye girmektedir. Muris nerede vefat ederse etsin vatandaşlığı ne olursa olsun vefatı anında külli halefiyet esasına göre terekesine ait taşınır ve taşınmaz mallar hiçbir işleme gerek kalmadan doğrudan yasal mirasçılarına geçer.
Hakeza mirastan yoksun bırakılma, mirastan çıkarma, mirasın reddi gibi bazı istisnalar dışında terekeye külli halefiyet esasına göre malik olan mirasçıların vatandaşlık durumları da önemli değildir. Zira mirası reddetmeyen tüm hukuk sistemlerinde bu böyledir.
Türkiye gümrük bölgesi dışında yerleşik bir kişinin ölümü halinde adına kayıtlı motorlu veya motorsuz kara araçları da taşınır mal olarak terekeye dolayısıyla mirasçılarına aittir.
Bu hususu göz önüne alan gümrük mevzuatımız yurtdışında yerleşik bu kişinin ölümü halinde adına kayıtlı özel kullanıma mahsus taşıtının gerekli şartlar sağlanması halinde yurtdışında kullanma imkânı olamayacak Türkiye’de ikamet eden mirasçılarına intikalinin sağlanmasını bedelsiz ithalat kapsamında mümkün kılmıştır.
Bu grupta bulunan ölen taşıt sahibi ile mirasçılarını diğer bedelsiz ithalat hakkından faydalanan ve onlardan mutlaka Türk vatandaşı olma zorunluluğu isteyen düzenlemeden ayrı tutmuştur. Mevzuatta bunlar için Türk vatandaşlığı yerine ölen için yurtdışında, bedelsiz araç ithal edecek mirasçılar için ise Türkiye’de ikamet şartlarını koymuştur.
Örnek verirsek Almanya’da ikamet eden Türk vatandaşı Mustafa bey, Alman vatandaşı Detlef, mavi kartlı Selami bey, çifte vatandaş Melahat hanım vefat ettiğinde araca ilişkin şartlar yerine geldiğinde Türkiye’de ikamet eden mirasçıları, Türk vatandaşı Mehmet, Alman vatandaşı mavi kartlı Suzan hanım ve çifte vatandaş Yusuf bey miras bırakanının Almanya’da üzerine kayıtlı aracını bedelsiz olarak Türkiye’ye getirebilecektir.
Bunlar da ÖTV ve KDV ödeyecek mi?
Yurtdışında yerleşik ölen kişinin taşıtının permi hakkı ile bedelsiz ithalatı tüm vergilerden muaf olarak yapılır. Yani bedelsiz ithalat yapan mirasçı veya mirasçılar gümrük vergisi, ÖTV veya KDV ödemezler. Bu yönü ile diğer gruplardan daha avantajlıdırlar.
Ölenin ve mirasçının yerleşik olmasındaki şartlar nelerdir?
Yurtdışında üzerine araç kaydı olan ölen kişinin yurtdışında en az 24 ay ikamet ediyor olması gerekir. Ayrıca ölüm tarihinden geriye doğru Türkiye’de 6 aydan (185) fazla bir süre bulunmaması gerekir. Bu süre içerisinde Türkiye’de bulunduğu 45 güne kadar olan süreler hesaba katılmaz.
Lâkin bu vatandaşlarımızdan en son geriye doğru 10 yıl içerisinde en az 5 yıl yurtdışında ikamet edenlerden bu süre şartı aranmıyor.
Bedelsiz araç ithalatı yapacak mirasçı veya mirasçıların ise yurtdışında değil Türkiye’de yerleşik olması gerekir. Bunun anlamı bir yıl içerisinde 6 aydan (185 gün) fazla bir süre Türkiye’de ikamet ediyor olmalarıdır. Yurtdışında ikamet eden mirasçıların bedelsiz ithalat hakkı yoktur.
Miras yolu ile bedelsiz ithal edilecek araca ilişkin şartlar nelerdir?
Miras yolu ile yapılan bedelsiz ithalatlarda yurtdışında yerleşik mirasbırakanın ölüm tarihinden en az 6 ay öncesinde yurtdışında yerleşik bulunulan ülkede (Ör: Almanya, Hollanda gibi) adına kayıtlı olması ve aracın, ölenin adına kaydının yapıldığı yıl itibarıyla, kayıt ve model yılı dahil 3 yıldan eski olmaması gerekmektedir. Yani aracın en az 3 yaşında olması gerekiyor.
Miras yolu ile bedelsiz ithalde “Aile Ünitesi” uygulanır mı?
Miras yolu ile bedelsiz ithalde elbirliğiyle (İştirak halinde) mülkiyet esasına göre sadece Türkiye’de ikamet eden mirasçılar söz konusu olduğundan “Aile Ünitesi” esası bunlar hakkında uygulanmaz.
Mirasçı bedelsiz ithalat için hangi sürede, nereye başvuracak?
Yurtdışında yerleşik ölen kişinin Türkiye’deki mirasçısı veya mirasçıları mirasbırakanın mirasçısı olduklarını ispatlar yetkili Noter veya mahkemeden aldıkları veraset ilamının (Mirasçılık Belgesi) verildiği tarihten itibaren 24 ay içerisinde ikamet ettiği yere göre bedelsiz ithalat konusunda ihtisas gümrük müdürlükleri olan;
Ankara Gar Gümrük Müdürlüğü (0312-397 75 47),
İstanbul Yeşilköy Gümrük Müdürlüğü (0212-465 80 16),
İzmir Yolcu Salonu Gümrük Müdürlüğü (0232-463 12 96) veya
Gebze Gümrük Müdürlüğüne (0262-642 64 29) gerekli belgelerle başvurmalıdır.
Mirasçı başvurusunda hangi belgeleri ibraz etmek zorundadır?
Yurtdışında yerleşik kişilerin ölümü halinde, Türkiye’de ikamet eden gerçek kişi mirasçısı;
1) Araca ilişkin teslim-tesellüm belgesini
2) Veraset ilamını (Mirasçılık Belgesi),
3) Motorlu araçlar için hak sahipleri adına kayıtlı mülkiyet veya trafik belgesinin aslı; yurtdışında bulunduğu ülke makamlarınca bu belgenin aslının alıkonulması sonucu ibraz edilememesi halinde, belgenin dış temsilciliklerimizce onaylı örneğini,
4) Vukuatlı (Açıklamalı) nüfus kayıt örneğini,
5) Birden fazla mirasçı varsa, Türkiye’de bulunan diğer mirasçılar için noter veya konsolosluk tasdikli “feragat mukavelesini” ibraz etmelidir.
Veraset ilamı (Mirasçılık Belgesi) hangi ülkeden alınmalı?
Mirasçılık belgesinin hangi ülkeden alınacağı miras kalan malın taşınır (menkul) veya taşınmaz (gayrımenkul) mal olması, malların bulunduğu ülke ile miras bırakanın uyruğuna göre belirlenir.
Konunun iyi anlaşılması için burada bir örnekle yola çıkalım. Türk vatandaşı Murat bey Almanya’da yerleşiktir ve üzerine 2015 model Mercedes marka bir arabayı 2017 yılında adına kaydedilmiştir. Ancak kendisi 02.10.2021 tarihinde vefat etmiş, geriye sağ eşi bulunmadığından Almanya’da yaşayan oğlu Yunus ile kızı Muazzez’i ve Türkiye’de ikamet Ebru isminde kızını mirasçı olarak bırakmıştır.
Kızı Ebru babasından dolayı mirasçılık belgesi çıkartmak ve arabayı bedelsiz olarak Türkiye’ye getirip ithal etmek istiyor.
Mevzuatımızda Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (MÖHUK) 20/1 maddesine göre miras ölenin millî hukukuna tâbidir ve Türkiye’de bulunan taşınmazlar hakkında Türk hukuku uygulanır.
Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti ile Alman İmparatorluğu zamanında Ankara’da 28 Mayıs 1929 tarihinde imzalanan ve halen yürürlükte olan “Konsolosluk Mukavelesi (Anlaşması)”nın 20.maddesine istinaden tereke hükümleri (Deutsch-türkische Nachlassabkommen) için eklenen bölümün 14 nolu bendinde de aynı hükümler vardır.
Yine bu anlaşmanın 17. bendine göre de mirasçılık hukukuna ilişkin olarak taraf devletin kendi vatandaşı hakkında yetkili makamı tarafından verilecek bir belge (Ör: Mirasçılık Belgesi), diğer taraf devletteki menkul (taşınır) mal için ispata yeterli sayılacak ve bu belgeye “Apostil” şerhi alınıp, tercüme edilip, tercümenin ibraz edilecek ülkece usulüne göre tasdik edilmesi halinde kabul edilecek.
Bu durumda Türkiye’de mukim mirasçı Ebru hanım Türkiye’de Noterden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden bir mirasçılık belgesi alması halinde bu mevzuata uygun olacaktır. Zira vefat eden Murat bey Türk vatandaşıdır ve tereke olarak bıraktığı arabası da taşınır bir maldır. Şu halde bu mal için Türk hukuku uygulanacaktır.
Ebru hanım arabanın bedelsiz ithalatı için başvurusunda bu mirasçılık belgesini ibraz edecektir.
Aynı zamanda Ebru hanım bu Noterden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden aldığı mirasçılık belgesine noter veya mahkemenin bağlı olduğu Adalet Komisyonundan “Apostil” şerhi alarak Almanya’da ikamet eden kardeşleri Yunus ile Muazzez’e gönderebilir. Onlar da bu mirasçılık belgesini Almancaya tercüme ettirip yetkili Alman makamına sunduğunda bu mirasçılık belgesine göre işlem yapıp müteveffa Murat bey üzerindeki arabanın kaydı iştirak halinde mülkiyet esasına göre mirasçıları olan üç kardeşin adına geçecektir.
Yetkili Alman Trafik Kayıt İdaresi (KFZ-Zulassungsstelle) bu mirasçılık belgesini “Konsolosluk Mukavelesi (Anlaşması)”nın 17. bendine göre kabul etmek ve ona göre işlem yapmak zorundadır. Bu konuda Münih Eyalet Mahkemesi de aynı şekilde içtihat etmiştir. (LG München I · Urteil vom 25. Oktober 2011 · Az. 28 O 243/10)
Böylece diğer ibrazı istenen belge olan arabanın hak sahipleri adına kayıtlı mülkiyet veya trafik belgesinin aslı veya konsoloslukça onaylı örneği de tedarik edilmiş olacaktır.
Bu örneğimizdeki müteveffa Murat bey şayet Alman vatandaşı olsaydı, kendisi nerede vefat ederse etsin bu defa taşınır mal olan araba için Alman mahkemesinden mirasçılık belgesi (Erbschein) alınacak ve Türkiye’de aynı usul ile tasdikinden sonra Ebru hanım bu mirasçılık belgesini bedelsiz ithalat başvurusunda ibraz ettiğinde Gümrük Müdürlüğü kabul etmek zorunda kalacaktı.
Miras yolu ile bedelsiz ithal edilen araç satılabilir mi?
Miras yolu ile bedelsiz ithal edilen araç 1 yıl (12 ay) geçmedikçe, gümrük idaresinden izin alınmaksızın belli bir para karşılığı veya karşılıksız olarak ödünç verilemez, teminat olarak gösterilemez, kiralanamaz, devredilemez veya satılamaz.
Muafiyetle ithalinden itibaren geçmesi gereken 1 yıllık (12 ay) sürenin bitiminden önce ödünç verilen, teminat olarak gösterilen, kiralanan, devredilen veya satılan motorlu veya motorsuz özel arabalara ait gümrük vergileri, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 181 ila 194. maddelerindeki esaslara göre tahsil olunur. Bu durumda yükümlüler hakkında ayrıca cezai takibat yapılır.
NOT: Makalemiz genel bilgilendirme amaçlı olup bağlayıcı değildir. DANIŞMA HİZMETİMİZ İSE RANDEVUYLA ÖNÖDEMELİ ÜCRETE TABİDİR. Konu ile ilgili olarak yetkili gümrük müdürlüklerinden, gümrükler genel müdürlüğünden ücretsiz bilgi alabilirsiniz.
***Makalenin tüm hakları Av. Şerif Yılmaz’a aittir. Bu nedenle izinsiz olarak kopyalanıp yayınlanması yasaktır. Ancak link verilerek ve isim belirtilerek makaleden alıntı yapılabilir.
Av. Şerif YILMAZ
KONU İLE İLGİLİ OLARAK AŞAĞIDA LİNKİNİ VERDİĞİMİZ VİDEOMUZDAN DA FAYDALANABİLİRSİNİZ.