Yurtdışı borçlanmada Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) vatandaşı dava açmaya zorlayan mavi kartlıların borçlanması ve yurtdışındaki ilk sigorta girişlerinin kabulü konusunda 11 Eylül 2014 tarihinde yürürlüğe giren torba yasa ile lehe hükümler getirilmişti.
Yasanın Resmi Gazetede yayımlanmasına rağmen SGK’nın uygulamayı nasıl yapacağı kamuoyunda merak konusu olmuştu. Nihayet SGK 29 Eylül 2014 tarihli ve 2014/27 sayılı genelge ile yurtdışı borçlanmaya ilişkin yeni uygulamaları teşkilatlarına gönderdi.
MAVİ KARTLILARIN BAŞVURULARI REDDEDİLMEYECEK
Buna göre 3201 sayılı yasada yapılan değişiklikler doğrultusunda doğumla Türk vatandaşı olup izinle Türk vatandaşlığını kaybeden mavi kartlılar yurtdışı borçlanma yapabilecek ve bunlardan başvuru tarihinde Türk vatandaşı olma zorunluluğu istenmeyecek. Yasanın yürürlüğe girdiği 11 Eylül 2014 tarihinden sonra mavi kartlı vatandaşların başvuruları diğer şartları da yerine getirdikleri takdirde kabul edilecek borçlanma işlemleri yapılacak.
11 EYLÜLDEN ÖNCE BAŞVURAN MAVİ KARTLILARIN BAŞVURULARI NASIL DEĞERLENDİRİLECEK?
11 Eylül tarihinden önce yurtdışı borçlanma için başvuran mavi kartlılardan başvuruları henüz reddedilmeyenlerin borç tahakkukları yasanın yürürlük tarihi itibarıyla gerçekleştirilecektir. Yani 11 Eylül tarihinde geçerli borçlanma bedeli üzerinden borçlanacakları miktar hesaplanacaktır. Örneğin 1 Temmuz tarihinden önce başvurup henüz başvurusu reddedilmeyen mavi kartlının başvurusu, başvurduğu tarihteki geçerli olan asgari günlük borçlanma bedeli 11,424 TL’sından değil, 11 Eylül tarihi itibariyle geçerli olan 12,096 TL’sından hesaplanarak tahakkuku yapılacak.
11 Eylül tarihinden önce borçlanma talepleri reddedilenler ise, 29 Eylül tarihinden itibaren 3 ay içerisinde yeniden müracaat etmeleri halinde borçlanma işlemleri yine yasanın yürürlük tarihi olan 11.09.2014 tarihine göre sonuçlandırılacak. Dolayısıyla bu vatandaşlarımızın başvuru için 29.12.2014 tarihine kadar zamanları bulunuyor.
MAVİ KARTLILAR HANGİ YURTDIŞI SÜRELERİNİ BORÇLANABİLECEK?
Ancak daha önceki uygulamada olduğu gibi mavi kartlı vatandaşlarımızın borçlanma hakkından yararlanabilmeleri için borçlanmak istedikleri sürede Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunduğundan Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurtdışında geçen sigortalılık, işsizlik ve ev kadınlığı süreleri borçlanma kapsamında değerlendirilmeyecek. Dolayısıyla bu vatandaşlarımız sadece yurtdışında 18 yaşından sonra ve Türk vatandaşlığında geçen sürelerini borçlanabileceklerdir.
SÖZLEŞMELİ ÜLKELERDEKİ İLK SİGORTA GİRİŞLERİ TÜRKİYE İÇİN DE GEÇERLİ SAYILACAK
Bundan böyle uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinde Türk sigortasına girişinden önce akit ülke sigortasına girdiği tarihin Türk sigortasına girdiği tarih olarak kabul edileceğine ilişkin özel hüküm bulunan ülkelerdeki sigortalılık sürelerini borçlananların akit ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilecek.
HANGİ ÜLKELERDE YAPILAN SİGORTA GİRİŞLERİ SAYILACAK?
Türkiye ile Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, Kanada, Kebek, KKTC, Lüksemburg, Makedonya ve Slovakya arasında yapılan sosyal güvenlik sözleşmelerinde ilk sigorta girişinin Türkiye’de de sayılacağına dair hüküm bulunmakta. Bu 18 ülke dışında kalan sözleşmeli ülkelerde sigorta girişi ile ilgili özel bir hüküm bulunmamaktadır.
Örneğin, Türkiye’de SSK kapsamında 01.06.2014 tarihinde, Almanya’da ise 01.01.1983 tarihinde çalışmaya başlayan sigortalı Almanya’da 01.01.1983-31.12.1997 süresinde geçen 5400 gün çalışmasını borçlanmıştır. Adı geçen adına tahakkuk ettirilen borç miktarını 12.09.2014 tarihinde ödemiş ve 12.09.2014 tarihinde aylık talebinde bulunmuştur. Bu durumda ilgilinin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi 01.01.1983 olarak dikkate alınacak ve aylığa hak kazanıp kazanmadığının tespiti bu tarihe göre yapılacaktır.
DOĞUMLAR DA SİGORTA BAŞLANGICI KABUL EDİLDİ
Genelge ile daha önce yargı organları arasında dahi sigorta başlangıcı olup olmadığı konusunda ihtilaf bulunan sigorta girişleri de açıklığa kavuşturuldu. Buna göre bu ülkelerin hizmet cetvellerinde sigortalılık süresi olarak bildirdiği işsizlik ödeneği, hastalık ödeneği, intibak parası, sigortadan muaf cüzi çalışma, çocuk yetiştirme süreleri, bakım süreleri, borçlanma yoluyla ödenen primlere ait süreler, isteğe bağlı prim ödeme süreleri ve benzeri sürelerin başlangıç tarihleri de ilk işe girişin tespitinde dikkate alınacak. Böylelikle kamuoyunda çok tartışma yaratan doğum ve çocuk yetiştirme sürelerinin de sigorta başlangıcı sayılacağı açıklığa kavuşturulmuş oldu.
PRİM İADESİ VEYA TRANSFERİ YAPANLARIN DA SİGORTA GİRİŞLERİ SAYILACAK
Diğer tartışmalı konuda Almanya’dan sigorta primlerini iade alanlarla İsviçre’den prim transferi yapıldıktan sonra borçlanılan sürelerdeki çalışmaya başlanılan tarihin Türkiye’de ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilip edilmeyeceği konusuydu. Genelge ile bu konuda son nokta kondu ve bunların da sigorta girişi olarak kabul edileceği hükme bağlandı.
SİGORTA GİRİŞLERİ NE ZAMAN BAŞVURANLAR İÇİN GEÇERLİ OLACAK?
Ancak bu sigorta girişleri yasanın yürürlüğe girdiği 11 Eylül tarihinden sonra yapılan maaş bağlama müracaatlarında değerlendirilecek. Bu tarihten önce sözleşmeli ülkelerdeki ilk işe giriş tarihinin esas alınarak aylık bağlanması talebinde bulunanların ise, talepleri reddedilmeyecek ve aylığa hak kazanma koşullarının da yerine getirilmesi kaydıyla 11 Eylül 2014 tarihini takip eden aybaşı itibarıyla aylıkları bağlanacak.
11 Eylül tarihinden önce aylık talepleri reddedilenlerin, 29 Eylül tarihinden itibaren 3 ay içerisinde yeniden müracaat etmeleri halinde aylığa hak kazanma koşullarının da yerine getirilmesi kaydıyla 11 Eylül 2014 tarihini takip eden aybaşı itibarıyla aylıkları bağlanacak. Söz konusu 3 aylık süreden sonra müracaat edenlerin talepleri ise talep tarihi esas alınarak sonuçlandırılacak.
YURTDIŞINDA OTURMAYA BAŞLANILAN İLK EV HANIMLIĞI TARİHİ DE Mİ SAYILACAK?
Yurtdışında geçen ev hanımlığının başlangıcı sigortalılık girişi olarak kabul edilmeyecektir.
DAVA AÇANLARIN DURUMU
Torba yasanın yürürlük tarihi olan 11 Eylül 2014 tarihinden önce başvurup red cevabı üzerine dava açan, ancak henüz davaları sonuçlanmamış mavi kartlıların davalarından vazgeçmeleri ve havaleli feragat dilekçelerini ekleyerek kuruma başvurmaları halinde borçlanma tahakkukları başvurdukları o tarihte tercih ettikleri prime esas günlük kazanç üzerinden hesaplanacak.
İlk sigorta girişleri ile ilgili 11 Eylül 2014 tarihinden önce başvurup red cevabı üzerine dava açan, ancak henüz davaları sonuçlanmamış vatandaşların da davalarından vazgeçmeleri ve havaleli feragat dilekçelerini ekleyerek kuruma başvurmaları halinde yurtdışındaki ilk sigorta girişlerine göre emekli aylığına hak kazanıp kazanmadıkları tespit edilerek şartların yerine gelmesi halinde emekli aylığına müracaat ettikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren geriye dönük olarak emekli aylıkları bağlanacak.
Av. Şerif Yılmaz