ALMANYA’DAN YETİM AYLIĞI HAKLARI

ALMANYA’DAN YETİM AYLIĞI HAKLARI

 

Alman sosyal güvenlik sistemindeki yetim aylığı hakları Türk sosyal güvenlik sitemine göre oldukça farklı şartlara tabidir. Bu farklılıklar özellikle yetimin kız veya erkek çocuk olup olmaması, yetim kavramının kapsamı ve yaş sınırları konusunda dikkat çekmektedir.

Bu makalemizde Alman sosyal güvenlik mevzuatında yetim aylığı haklarının nasıl düzenlendiğini konu başlıklarıyla izah etmeye çalışacağız.

Hangi çocuklar yetim sayılır?

Yetim sayılan öz ve evlatlık çocuklar

En az bir sigortalı ebeveyni (anne veya baba) vefat eden öz çocuk yetim aylığına hak kazanır. (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48). Bu mevzuat hükmüne göre yetim, vefat eden anne veya babaya soy bağı ile bağlı öz çocuklardır.

Alman Medeni Kanununun -BGB- 1591. maddesine göre çocuğu doğuran kadın onun öz annesidir. Bu nedenle karine olarak çocuğun, doğum sırasında çocuğun annesiyle evli olan erkeğin soyundan geldiği kabul edilir (Alman Medeni Kanun’u md. 1592). Bu babalık karinesi çocuk, evlilik erkeğin ölümüyle sona ermiş ve çocuk evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde doğmuşsa, yine geçerlidir.

Evlilik dışında doğan çocuklar için, çocuğun babası evliliğin sona ermesinden sonra babalığı tanıması (Alman Medeni Kanun’u md. 1592 Bent 2) veya babalığın bir mahkeme kararıyla tespit ile (Alman Medeni Kanun’u md. 1592 Bent 3) çocuk ile baba arasında soy bağı kurulmuş olur.

Aile mahkemesi (Familiengericht) tarafından babalığın tespiti Alman Medeni Kanun’unun 1600d/2 maddesindeki karineye göre yapılır. Buna göre, bir çocuğun babasının, gebe kalma sırasında anne ile ikamet eden kişi olduğu kabul edilir. Yani çocuğun doğumundan geriye doğru 300. günden 181. güne kadar olan sürede birlikte ikamet eden kişi çocuğun babasıdır. Babalık tespit edildikten sonra, baba doğum kütüklerine tescil edilir (Alman Nüfus Kanunu md. 27/1).

Ölen ebeveyn tarafından evlat edinilen çocuklar bu ebeveynin soyundan gelen çocuklarla aynı haklara sahiptirler. Yani eşit haklara sahiptirler. Alman mevzuatında Türk sosyal güvenlik mevzuatının aksine ölen sigortalının öz ve evlat edinilen çocukları dışında bazı çocuklar da yetim aylığına hak kazanabilmektedirler.

Öz veya evlatlık çocuk dışında yetim sayılanlar

İaşesi ölen tarafından karşılanan üvey çocuklar (Stiefkinder) ve ölenin evine alınarak bakılan çocuklar (Pflegekinder) (Alman Medeni Kanun’u md. 48/3 Bent 1) ve ölenin hanesinde nafakaları tamamen veya ağırlıklı olarak ölen tarafından karşılanan torunlar (Enkelkinder) ve ölenin kardeşleri de yetim aylığına hak kazanabiliyor (Alman Medeni Kanun’u md. 48/3 Bent 2).

Bu mevzuat hükümüne göre üvey çocuklar, eşe bağımlı olan çocuklardır. Yani vefat eden sigortalının eski eşinden veya eski hayat arkadaşından evlilik veya hayat arkadaşlığı içinde doğan, başka bir deyişle başka bir ilişkiden gelen çocuklardır. Ancak bu gruptaki çocukların yetim aylığına hak kazanabilmeleri için ölüm anında ölen sigortalının evine dahil olduklarının kanıtlanması gerekmektedir. Eve dahil olma sadece fiziki değil, aynı zamanda kişisel bir durumdur. Yani üvey çocuk ile üvey ebeveyn arasındaki kişisel bağ hem fiziki olarak hem de kişisel ilişki olarak devamlı olmalıdır. Burada hane halkı ilişkisinin tespitinde bu ilişkinin geçici olarak kesintiye uğraması (örneğin üvey çocuğun veya sigortalının tatile gitmesi veya hastaneye yatırılması hallerinde olduğu gibi) dikkate alınmaz.

Koruyucu çocuklar (Pflegekinder), koruyucu ailelerin (Pflegeeltern) yanına alınan ve uzun süreli bir koruyucu aile ilişkisi ile onlara bağlı olan çocuklardır. Koruyucu çocuk ve koruyucu ebeveynleri arasında bir koruyucu bakım ilişkisi varsayımı, ebeveynler ve çocuklar arasındakine benzer bir gözetim, bakım ve eğitim ilişkisi gerektirir. Bu gereklilikleri yerine getiren bir koruyucu aile ilişkisi varsa, koruyucu ebeveynin ölümü halinde bu koruyucu çocuk (Pflegekind) yetim olarak kabul ediliyor.

Torunlar, vefat eden sigortalının çocuklarının soyundan gelen çocuklardır. Kardeşler ise yine sigortalı kişinin en az bir ebeveyni (anne veya baba bir kardeşler) paylaşan kardeşler olmalıdır.

Vefat eden kişi bu çocukların tüm geçim masraflarının yarısından fazlasını karşılıyorsa, ağırlıklı bakım ve iaşe şartı sağlanmış sayılıyor. Alternatif olarak, ölen sigortalının nafakanın yarıdan fazlasını sağlayıp sağlamadığını belirlemek için Almanya’da nafakaya ilişkin davalarda mahkemelerce de kullanılan Düsseldorf tablosu kullanılabiliyor.

Yetim aylığı için ölen sigortalıya ilişkin şartlar nelerdir?

Ölüm (yetim) aylığına hak kazanabilmek için her şeyden önce sigortalının vefatı anında en az 60 ay sigortalılık süresi olmalıdır (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 50/1 ve 51/1 ve 4). Ölüm anında sigortalının en az 60 ay sigortalılık süresi yok ise bunun Türk emeklilik sisteminde olduğu gibi borçlanma yolu ile tamamlanması mümkün değildir.

Sigortalı, ölüm anında halihazırda bir emekli aylığı alıyorsa bu asgari 60 ay sigortalılık şartının kontrolü gerekmiyor. Bunun dışında örneğin sigortalının bir iş kazası sonucu ölümü halinde bu süreyi önceden doldurulup doldurulmadığı (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 53 ve 245) veya 60 aylık asgari sigortalılık süresinin tamamlanıp tamamlanmadığı kontrol edilmelidir (Alman Sosyal Sigorta Kanunu 6. Kitabı md. 50/1, 51/1 ve 4, 52/1-2, 244a).

60 ayı doldurulamayan ölen sigortalının şayet daha önceden 3201 sayılı Kanuna göre yurtdışı borçlanma süreleri hariç 5510 sayılı Kanunun 41. maddesine göre askerlik, doğum borçlanması gibi Türkiye içi hizmet borçlanma süreleri dahil Türkiye’de zorunlu veya isteğe bağlı sigortalılığı varsa ve bu sürelerle 60 ay tamamlanabiliyorsa iki ülke hizmetleri Almanya-Türkiye Sosyal Güvenlik Sözleşmesine göre birleştirilebilir.  (30.04.1964 tarihli ve 01.11.1965 tarihinde yürürlüğe giren Türkiye Cumhuriyeti ile Federal Almanya Cumhuriyeti arasında imzalanan Sosyal Güvenlik Sözleşmesi md. 27)

Diğer yandan yetim aylığı alınacak sigortalının vefat ettiğinin Alman Emeklilik Kurumuna ibrazı gerekir. Sigortalı ebeveynin ölümü, Almanya’da ölüm belgesini (Sterbeurkunde), ölüm Türkiye’de gerçekleşmiş ise Türkiye’de Nüfus Müdürlüklerinden, yurtdışında Konsolosluklardan temin edilmiş çok dilli uluslararası ölüm belgesini (Formül C) ve ölümün tescil edildiği açıklamalı nüfus kayıt örneğinin ibraz edilerek, mahkemenin ölümün tespitine ilişkin kararı ile veya emeklilik sigortası kurumu tarafından verilen ölüm belgesi ile kanıtlanabilir (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 49).

ALMANYA’DA YETİM AYLIĞI İÇİN HANGİ ÇOCUKLAR YETİM SAYILIR ve ÖLENE İLİŞKİN ŞARTLAR NELERDİR? Video için lütfen tıklayınız!

 

Almanya’da kaç çeşit yetim aylığı vardır?

Alman sosyal güvenlik sisteminde yetim aylığı hakkında erkek veya kız çocuk ayrımı olmadığı gibi yukarıdaki tabloda gösterdiğimiz gibi vefat eden ebeveynin ölümünden sonra kendisine bakmakla yükümlü bir ebeveyn kalıp kalmadığına göre yetimler yarım yetim (Halbwaise) veya tam yetim (Vollwaise) olarak ayrılmaktadır.

Ebeveynler (öz ebeveynler veya evlat edinen ebeveynler) genel olarak çocuklarına bakmakla yükümlüdür. Ebeveynlerden birinin ölümünden sonra, çocuğun maddi durumundan bağımsız olarak kendisine nafaka ödemekle yükümlü olan bir ebeveyni varsa, çocuk yarı yetim olarak kabul ediliyor (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/1 Bent 1).

Bu nedenle bakma yükümlülüğü incelenirken, bir bakımın gerçekten yapılıp yapılmadığı önemli değildir. Başka ebeveynlerin varlığı örneğin Alman Medeni Kanun’u hükümleri uyarınca nafaka ödemekle yükümlü olabilecek büyükanne ve büyükbabaların varlığı yarı yetim veya tam yetim statüsüne etki etmez.

Örneğin, bir çocuğun öz babası vefat eder. Çocuğun öz annesi engelli olduğu için hastaneye yatırılmıştır ve yıllardır sosyal yardımla geçimini temin etmektedir. Bu durumda çocuk yarı yetimdir. Çünkü çocuğun ekonomik durumu ne olursa olsun kendisine bakmakla yükümlü bir ebeveyni olan annesi var.

Örneğin torun Funda’nın doğum tarihi 15.04 2014’tür. Funda’nın öz anne ve babası Türkiye’de yaşadığı için doğumundan beri Almanya’da büyükanne ve büyükbabasının evinde yaşıyor. Sigortalı büyükbaba 01.07.2023 tarihinde vefat ediyor. Bu durumda torun Funda yarı yetimdir. Zira ekonomik durumuna bakılmaksızın kendisine bakmakla yükümlü en az bir ebeveyni ki, burada hem öz baba ve hem de öz annesi vardır.

Şayet bir çocuğun, maddi durumundan bağımsız olarak bakmakla yükümlü bir ebeveyni (anne ve babası) yoksa tam yetim aylığı hakkına sahip olur (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/2, Bent 1).

Örneğin babası 15.02.2021 tarihinde, annesi 17.01.2024 tarihinde vefat eden 20.10.20017 doğumlu Fuat annenin ölümünden sonra büyükanne ve büyükbabasının yanında kalmaya ve onlar tarafından bakılmaya başlanmıştır. Bu durumda Fuat tam yetimdir.  Çünkü artık ona bakmakla yükümlü olan bir ebeveyni yani anne veya babası yoktur. Büyükanne ve büyükbabanın olası bir nafaka yükümlülüğü ise Fuat’ın tam yetim olma statüsünü etkilemez.

Diğer bir örneğimizde ise 15.06.2023 tarihinde doğan Suzan’ın doğumunda yani aynı tarihte annesi vefat ediyor. Suzan’ın babası ise bilinmiyor. Bu durumda Suzan tam bir yetimdir. Zira artık ona bakmakla yükümlü olan bir ebeveyni yoktur.

Diğer önemli bir nokta ise örneğin Suzan’ın bir çift tarafından evlat edinilmesi halinde de Suzan’ın tam yetim aylığı sona ermez. Yetim aylığı hakkı, bir yetimin evlat edinilmesiyle sona ermez (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/6).

Yarım veya tam yetim aylığı hangi oranda bağlanır?

Yarım yetim aylığı, vefat eden sigortalının hak ettiği veya halihazırda almış olduğu emekli aylığının yüzde 10’u, tam yetim aylığı ise yüzde 20’si oranında bağlanır. (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 67, Bent 7 ve 8).

ALMANYA’DA YARIM VE TAM YETİM AYLIĞI NEDİR? HANGİ ORANDA BAĞLANIR? Video için lütfen tıklayınız!

Yetim aylığı kaç yaşına kadar alınabilir?

Alman sosyal güvenlik sisteminde Türk sosyal güvenlik sisteminin aksine kız veya erkek yetim ayrımı yapılmadan normalde 18 yaşın doldurulduğu, belirli şartlar altında ise 27 yaşın doldurulduğu yaşa kadar ödenir. 27 yaşından sonra ise günümüzde uygulaması kalmayan bir istisna dışında kız olsun erkek olsun hiçbir yetime ödenmez.

Konunun daha iyi anlaşılması için hazırladığımız aşağıdaki tablodan faydalanılabilir. Şimdi basite indirgenmiş bu tabloda belirtilenleri ayrıntılı izah edelim.

Yetim aylığı, yetim 18 yaşını doldurana kadar, yetimin başka herhangi bir şartı yerine getirmesine gerek kalmadan ödenir (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 1, Bent 1). Yetim aylığı alma hakkı, yetimin okul eğitimi ya da meslek eğitimi görmesi (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 1,  no. 2 harf a) ya da geçiş döneminde olması (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 1,  no. 2 harf b) ya da Gelir Vergisi Kanunu madde 32 fıkra 4 cümle 1 no. 2 harf b kapsamında gönüllü hizmette bulunması (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 1,  no. 2 harf c) halinde yetimin 27 yaşını doldurmasına kadar devam eder. Yetimin bedensel, zihinsel ya da ruhsal engeli nedeniyle kendi geçimini sağlayamaması durumunda da 27 yaşını doldurana kadar yetim aylığı alma hakkı vardır (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 1,  no. 2 harf d).

Zorunlu askerlik, sivil hizmet ya da eşdeğer bir hizmet nedeniyle eğitim ya da mesleki eğitim kesintiye uğrar ya da gecikirse, yetim aylığı hakkı zorunlu askerlik ya da sivil hizmet süresi kadar uzar (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/5, Cümle 1, Bent d).

Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabının 48/4 ve 48/5 maddeleri yetim aylığına hak kazanmak için aşağıdaki yaş sınırlarını öngörmektedir;

a) 18 yaşına kadar (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı md. 48/4, Cümle 1, no. 1),

b) 27 yaşına kadar (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı md. 48/4, Cümle 1, no. 2),

c) 27 yaşından sonra (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı md. 48/5),

18 yaşına kadar yetim aylığı hakkı

Yetim aylığı, yetimin başka herhangi bir şartı yerine getirmesine gerek olmaksızın 18 yaşına ulaşana kadar ödenir. Dolayısıyla bu yaşa kadar “şartsız bir yetim aylığı hakkı” vardır. Çünkü kanun koyucu genel olarak reşit olmayan çocukların ebeveynlerine bağımlı olduğu varsayarak düzenleme yapmıştır. Bu kural, çocuk kendi gelir veya kazancıyla geçimini sağlayabilecek durumda olsa bile geçerlidir.

Alman sosyal güvenlik mevzuatına göre 18. yaş günü, 18. yaş gününden bir gün önce tamamlanır (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 10. Kitabı -SGB X- md. 26, Alman Medeni Kanun’u md. 187/2, md. 188/2).

Örneğin 18.08.2006 doğumlu bir yetimin 18 yaşını tamamlayacağı tarih 17.08.2024 tarihidir.

27 yaşına kadar yetim aylığı hakkı

Yarım veya tam yetim aylığı, yetimin 18 yaşına ulaşmasından sonra bazı şartların oluşması halinde 27 yaşına kadar ödenebilir. Bunlar yetimin okul eğitimine, mesleki eğitimine devam etmesi veya geçiş döneminde bulunması (örneğin iki eğitim dönemi arasında) veya

Alman Gelir Vergisi Kanunu’nun 32/4 maddesinin 1. Cümle, 2. Bent (d) alt bendi anlamında gönüllü hizmette bulunması veya engelli olmasıdır.

Bu şartları biraz açıklayalım;

Okul eğitimi (Schulausbildung)

Okul eğitimi genel okullarda, teknik kolejlerde veya üniversitelerde verilen eğitimi kapsar. Ancak bir meslek öncesi eğitim programına (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 3. Kitabı -SGB III- md. 51) katılım da okula devam etmekle eşdeğer sayılıyor.

Okul eğitiminin kabulü için eğitimin haftada 20 saatten fazla fiili zaman gerektirmesi gerekiyor (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/4, Cümle 2). Bu gerekli zamana fiili ders saatleri, evde hazırlık ve takip için harcanan zaman ve seyahat süresinin toplamı dahildir.

Bu nedenle eğitim hayatının Almanya’da veya yabancı bir ülkede (Türkiye, İngiltere, Avusturya gibi) olmasının bir önemi bulunmuyor. Bu halde de yetim aylığı ödenir. Önemli olan eğitim süresinin yetimin haftalık hayatında ağırlıklı ve yarıdan fazla bir zaman almasıdır.

Hastalık nedeniyle okul eğitiminin kesintiye uğraması durumunda, yetimin hastalığına rağmen okul eğitimi devam ediyorsa ve eğitimin daha sonra da devam etmesi beklenebiliyorsa, kanundaki gerekli 20 saatten fazla fiili zaman şartı nazara alınmıyor. Bu durumda yetim aylığı alma hakkı hastalık süresince de devam eder. Şayet hastalık nedeniyle eğitime devam edilemeyecekse, o zaman bir engellilik nedeniyle yetim aylığı hakkı olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Anneliği Koruma Kanununa (Mutterschutzgesetz) göre genellikle doğumdan altı hafta önce ve sekiz hafta ya da erken ve çoklu doğumlarda doğumdan on iki hafta sonra gözetilmesi gereken koruma süreleri boyunca, koruma sürelerine rağmen eğitim ilişkisi devam ediyorsa ve koruma sürelerinin bitiminden sonra eğitime devam edileceği beklenebiliyorsa, okul eğitiminin devam ettiği de varsayılır ve yetim aylığı ödenir.

Sınavlara hazırlanmak ya da yurtdışında eğitim görmek için üniversite eğitimine ara verilmesi, eğitimin devam şartıyla eğitimi kesintiye uğratmaz.

Okul eğitimi genellikle okul bitirme belgesinin (Diploma veya karne) verildiği gün sona erer. Yetimin okulu bırakması veya okul yönetimi tarafından okuldan atılması durumunda, okul eğitiminin sona erdiği tarih okulun son günü olarak belirlenir.

Mesleki eğitim (Berufsausbildung)

Yetim aylıkları, mesleki eğitim görülmesi halinde 18 yaşından sonra da ödenir. Mesleki stajyerler (Auszubildende), stajyerler (Praktikanten), stajyer idari müfettişler (Verwaltungsinspektoranwärter) ve stajyer öğretmenlerin (Referendare) hepsi mesleki eğitimdir. Bir yetimin aylık hakkının doğması için mesleki eğitim için gereken sürenin haftada 20 saatten fazla olması gerekir. Gerekli süre, mesleki eğitim ilişkisindeki fiili çalışma saatleri, evde hazırlık ve takip süresi dahil olmak üzere meslek okulu dersleri ve seyahat süresinin toplamıdır. Meslek eğitimine hastalık ya da Annelik Koruma Kanunu uyarınca korunma süreleri nedeniyle ara verilmesi halinde, bu süreler içinde meslek eğitimine devam edilmesi ve ara verme nedeninin ortadan kalkmasından sonra yeniden başlanmasının beklenebilir olması halinde, 20 saatten fazla meslek eğitimi süresine bakılmaksızın yetim aylığı hakkı vardır.

Yetimin aldığı stajyer ödenekleri veya eğitim ödenekleri yetim aylığına hak kazanmaya engel değildir. Ayrıca 01.07.2015 tarihinden itibaren yürürlüğe giren kanun değişikliği gereğince Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabının 97. maddesi gereğince bu gelirler yetim aylığından mahsup edilmemektedir.

Geçiş dönemleri (Übergangszeiten)

Yetim aylığı sadece fiili eğitim süreleri için değil, aynı zamanda iki eğitim dönemi arasında (örneğin okul ile üniversite eğitimi veya okul ile mesleki eğitim arasında) veya bir eğitim dönemi ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 32/4 maddesinin 1. cümlesinin 2. harfinin d bendi anlamında zorunlu askeri veya sivil hizmetin veya gönüllü hizmetin tamamlanması arasında dört takvim ayına kadar olan geçiş dönemlerinde de ödenebiliyor.

Örneğin yetim aylığı ödenen Muzaffer 01.10.2022 tarihinden itibaren 18 yaşını doldurduktan sonra okul eğitimini (Abitur) 25.06.2023 tarihinde bitiriyor. Üniversite eğitimine ise 01.10.2023 tarihinde başlıyor. Bu durumda 4 takvim ayı, 01.07.2023 ile 31.10.2023 tarihleri arasındaki dönemi kapsamaktadır. Üniversite eğitimi 01.10.2023 tarihinde başladığından Muzaffer’in yetim aylığı alma hakkı, eğitimsiz geçiş dönemi olan 01.07.2023 – 30.09.2023 (3 Takvim Ayı) döneminde de devam etmektedir.

Gönüllü hizmetin tamamlanması (Ableistung eines freiwilligen Dienstes)

48.maddenin 4. fıkrasına göre Alman Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinin 4. fıkrasının 1. cümlesinin 2. bendinin (d) alt bendi uyarınca gönüllü hizmet süresi için de yetim aylığı alma hakkı bulunmaktadır. Bu düzenlemede atıfta bulunulan gönüllü hizmetler, Gençlik Gönüllü Hizmeti Kanunu (Jugendfreiwilligendienstgesetz) gereğince gönüllü sosyal veya ekolojik hizmetler ile Federal Gönüllü Hizmeti Kanunu (Bundesfreiwilligendienstgesetz) gereğince federal gönüllü hizmetlerdir.

Gönüllü sosyal yıl olarak adlandırılan gönüllü hizmet; sosyal alanda yardım, çocuk ve gençlik yardımı, sağlık hizmetleri, kültürel veya anıt koruma ve spor kuruluşlarında öğrenim amaçlı ağırlıklı olarak uygulamalı yardımcı bir faaliyet ve tam zamanlı olarak gerçekleştirilen hizmettir (Genç Gönüllü Hizmetlerinin Teşvik Edilmesi Kanunu -Gesetz zur Förderung von Jugendfreiwilligendiensten- md. 3).

Gönüllü ekolojik yıl (hizmet) ise; doğa ve çevre koruma alanında faaliyet gösteren uygun kurum ve kuruluşlarda öğrenme amaçlı ağırlıklı olarak uygulamalı yardımcı bir faaliyet olarak tam zamanlı gerçekleştirilen hizmettir (Gönüllü Gençlik Hizmetlerinin Teşvik Edilmesi Kanunu md. 4/1). Gönüllü bir sosyal veya ekolojik yılı tamamlamanın ön koşulu, gencin zorunlu tam zamanlı eğitimini tamamlamış ancak henüz 27 yaşına ulaşmamış olmasıdır. Hizmet süresi en az 6 ay ve en fazla 24 aydır (Gönüllü Gençlik Hizmetlerinin Teşvik Edilmesi Yasası md. 2 /1, 2. Bent).

Gönüllü sosyal veya ekolojik yılın tamamlandığına dair delil ise, genellikle gönüllü sosyal yıldan/gönüllü ekolojik yıldan sorumlu kuruluştan alınan bir sertifika, karne veya belge ibraz edilerek sağlanır.

Zorunlu askerlik ve sivil hizmetin 01.07.2011 tarihinden itibaren kaldırılmasıyla önceki sivil hizmetin yerine Federal Gönüllü Hizmeti getirilmiştir. Bu hizmet, Almanya’daki sosyal yardım odaklı kurumlarda (örneğin çocuk ve gençlik yardımı, sosyal alanda yardım, sağlık ve yaşlı bakım tesislerinde) ağırlıklı olarak uygulamalı bir faaliyet olarak tam zamanlı gerçekleştiriliyor. Federal Gönüllü Hizmeti, zorunlu tam zamanlı eğitimlerini tamamladıktan sonra yaşlarına bakılmaksızın tüm kadın ve erkeklere açıktır. Hizmet süresi en az altı ay ve en fazla 24 aydır; kural olarak hizmetin birbirini izleyen on iki ay sürmesi gerekmektedir.

Bunlara ek olarak, kalkınma politikasında gönüllü hizmet, Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 7. Kitabının 2/1a maddesi anlamında tüm kuşaklar için gönüllü hizmet veya Federal Aile, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik Bakanlığı’nın (Bundesministeriums für Familie, Senioren, Frauen und Jugend) 20.12.2010 tarihli yönetmeliğine göre uluslararası gençlik gönüllü hizmetler de yetim aylığı almaya hak kazandırıyor.

Engellilik (Behinderung)

Bedensel, zihinsel ya da ruhsal engelleri nedeniyle kendi geçimlerini sağlayamayan yetimler de 27 yaşına kadar yetim aylığı alma hakkına sahiptir. Engellilik, normalden farklı olan ve öngörülemeyen bir süre boyunca sürmesi beklenen fiziksel, zihinsel veya psikolojik bir durumdur. Bir maluliyet, ancak yetimin maluliyeti nedeniyle kendi geçimini sağlayamaması durumunda yetim aylığı hakkını doğurur. Yetimin kendi geçim masraflarını karşılayamaması durumunda bu durumun geçerli olduğu kabul edilir.

27 yaşından sonra yetim aylığı hakkı

01.07.2011 tarihinden itibaren Federal Almanya Cumhuriyeti’nde zorunlu askerlik ve sivil hizmet kaldırıldığından uygulaması kalmamasına rağmen yetim aylığı alma hakkı, 27 yaşından sonra da eğitimin ya da mesleki eğitimin zorunlu askeri ya da sivil hizmetin ya da eşdeğer bir hizmetin tamamlanması nedeniyle kesintiye uğraması ya da gecikmesi durumunda devam edebiliyordu (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 48/5, Cümle 1). Ancak bu durumda yetimin 27 yaşını doldurduktan sonra da okul veya mesleki eğitimine devam ediyor olması gerekiyor ve bu şartlar yerine getirilirse, yetimin aylık hakkı, zorunlu askeri veya sivil hizmet süresi kadar uzatılıyordu.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 32. maddesinin 4. fıkrasının 1. cümlesinin 2. harfinin d bendi kapsamında gönüllü hizmet, yetim aylığı hakkının 27 yaşından sonraya uzatılmasında zorunlu askeri veya sivil hizmetle eşdeğer olarak değerlendirilmez.

ALMANYA’DA KAÇ YAŞINA KADAR YETİM AYLIĞI ALINABİLİR? Video için lütfen tıklayınız!

Yetim aylığı için nereye hangi belgelerle başvuru yapılır?

Almanya’da ikamet eden ve yetimin aylık alacağı vefat eden sigortalının tabi olduğu yetkili Alman Emeklilik Kurumuna yetim 18 yaşından küçük ise yasal temsilcisi, 18 yaşından büyük ise kendisi;

• İnternetten de temin edebileceği ve eksiksiz doldurulmuş R0500 formunu (19 sayfa),
• İnternetten de temin edebileceği ve eksiksiz doldurulmuş R0610 formunu (18 sayfa),
• Vefat eden sigortalıya ait ölüm belgesini (Sterbeurkunde), ölüm Türkiye’de gerçekleşmiş ise Türkiye’de Nüfus Müdürlüklerinden yurtdışında Konsolosluklardan temin edilmiş apostil şerhli çok dilli uluslararası ölüm belgesini (Formül C) ve ölümün tescil edildiği açıklamalı nüfus kayıt örneğini,
• Yetim Almanya’da doğduysa doğum belgesini (Geburtsurkunde) / soy belgesini (Abstammungsurkunde),

• Yetim Türkiye’de doğduysa uluslararası çok dilli doğum belgesini (Formül A),
• Yetim evlilik dışı doğmuş ise sigortalı babanın babalığın tanınması, mahkeme kararı veya doğum kayıt örneğini (Auszug aus dem Geburtsregister),

• Yetim sigortalının üvey çocuğu (Stiefkind) ise vefat eden sigortalı kişinin (üvey ebeveyn) evlilik belgesi (Heiratsurkunde), evlenme cüzdanı (Eheurkunde), hayat ortaklığı belgesi (Lebenspartnerschaftsurkunde) ve kayıt dairesinden alınan belge (Bescheinigung der Meldebehörde), evlilik Türkiye’de yapılmış ise Türkiye’de Nüfus Müdürlüklerinden, yurtdışında Konsolosluklardan temin edilmiş çok dilli uluslararası evlenme belgesi (Formül B) veya evlenme cüzdanının noter onaylı suretini,
• Yetim koruyucu bir çocuk (Pflegekind) ise koruyucu çocuk ilişkisinin belgesi (Nachweis über das Pflegekindschaftsverhältnis) ve kayıt dairesinden alınan  belgenin (Bescheinigung der Meldebehörde),
• Yetim bir erkek veya kız kardeş ise kayıt dairesinden alınan belgenin (Bescheinigung der Meldebehörde), torun olması durumunda “torun” olduğunun ispatı için ek olarak örneğin ebeveynlerin ve büyükanne ve büyükbabaların evlilik belgesi / hayat ortaklığı belgesinin ve diğer soy bağı belgelerini,
• Yetim daha önceden yetim aylığı almış ise ayrıca internetten de temin edebileceği  ve eksiksiz doldurulmuş R0615 formunu Alman Emeklilik Kurumunun isteyebileceği diğer belgeleri ibraz etmesi gerekiyor.

Türkiye’de ikamet eden ikamet ettiği yerdeki aracı kurum olan Sosyal Güvenlik Kurumu taşra teşkilatının “Yurtdışı İşçi Hizmetleri Servisine” yetim 18 yaşından küçük ise yasal temsilcisi, 18 yaşından büyük ise kendisi aynı belgelerle başvurup talep edilen belgeleri ibraz etmesi gerekiyor.

ALMANYA’DAN YETİM AYLIĞI İÇİN NEREYE, HANGİ BELGELERLE BAŞVURULMALI? Video için lütfen tıklayınız!

Yetim aylığı ne zamandan itibaren ödenir?

Yetim aylığının başlangıcı, dul aylığının başlangıcı gibi, aylığa hak kazanma şartlarının yerine getirildiği takvim ayından itibaren ödenir. Eğer ölüm ayında sigortalıya bir aylık ödenmiyorsa, ölüm tarihinden itibaren ödenir. Yetim aylığı, aylığın talep edildiği aydan önceki 12 takvim ayından daha uzun bir süre için ödenmez (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı -SGB VI- md. 99/2).

Yetim çalışırsa aylığı kesilir veya azaltılır mı?

Hem dul aylığı alanların hem de yetim aylığı alanların ek gelir elde etmesi halinde bu gelirlerinin gelir elde ettikleri dönemde geçerli olan muafiyet sınırını aşması durumda muafiyet sınırını aşan kısmının %40’ı dul veya yetim aylıklarından kesilerek ödeniyordu.

Ancak 01.07.2015 tarihinde bu hesaba yetim aylıklarını katan Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabının 97/3 maddesinin 1 nolu bendi yürürlükten kaldırılmıştır (15.04.2015 BGBl. I S. 583). Bu nedenle halen dul aylıkları için uygulanan aylıktan kesinti hükümleri bu tarihten sonra yetim aylıklarında uygulanamadığından yetim aylığı alan çocuğun aylık alırken istediği miktarda sınırsız ek gelir elde etmesi mümkündür.

Çalışma veya ek gelirleri dolayısıyla aylığın kesilmesi veya azaltılması söz konusu değildir.

Kanunda sayılan şartları (okul veya meslek eğitimi ve yaş şartı gibi) devam ettirmek şartıyla yetimin evlenmesi yetim aylığını kesmez veya bu haktan yoksun bırakmaz. Yetim aylığı ödenmeye devam eder. Burada nafaka yükümlülüğü değişse bile yetim aylığı ödenir.

Çünkü mevzuatta yetimin evlenmesi halinde yetim aylığının kesilmesine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Alman Sosyal Güvenlik Kanununun 6. Kitabının 01.01.1992 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kaldırılan Sözleşmeli Çalışanlar Sigorta Kanunu’nun ( Angestelltenversicherungsgesetz -AVG-) 44. maddesinde ve İmparatorluk (Reich) Sigorta Kanununun (Reichsversicherungsordnung-RVO-) 1267. maddesinde yetimin evlenmesi halinde yetim aylığının kesilmesine ilişkin düzenlemeler vardı. Fakat bu düzenlemeler Federal Anayasa Mahkemesinin (Bundesverfassungsgericht) 27.05.1970 tarihli kararıyla anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. (BVerfG, 1 BvL 22/63).

Yetim aylığı ne zaman sona erer?

Yetim aylığı yaş sınırına ulaşıldığı, okul veya mesleki eğitim görülüyorsa ancak yaş tamamlanmamışsa okul ve eğitimin bittiği (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı md. 100/3, Cümle 1) veya yetimin öldüğü takvim ayının sonunda sona erer (Alman Sosyal Güvenlik Kanunun 6. Kitabı md. 102/5).

Şerif YILMAZ/ Türk Hukuku Avukatı

NOT: Hangi ülkede olursanız olun ücrete tabi ön ödemeli danışma randevusu için bizlerle hafta içi 10.00-17.00 Almanya mesai saatleri içerisinde +49 1522 4444405 nolu cep (WhatsApp) numarasından ulaşabilir veya web sayfamızdaki diğer iletişim yollarından irtibat kurabilirsiniz.

***Makalenin tüm hakları Av. Şerif Yılmaz’a aittir. Bu nedenle izinsiz olarak kopyalanıp yayınlanması yasaktır. Ancak link verilerek ve isim belirtilerek makaleden alıntı yapılabilir.

ALMANYA’DAN YETİM AYLIĞININ BAŞLANGICI, SONA ERMESİ, KESİLMESİ VE AZALTILMASI Video için lütfen tıklayınız!