ALMANYA’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTALILIK VE GERİYE DÖNÜK ÖDENMESİ
İsteğe bağlı emeklilik sigortası, yasal emeklilik sigortasında yaşlılık aylığı için sigorta süresi kazanma ve aylığın yükselmesi için bir tür prim ödeme çeşididir.
Kimler isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir?
Alman Sosyal Güvenlik Kanununun 6. Kitabının 7. maddesine (§ 7 SGB VI) göre Almanya’da ikamet eden, en az 16 yaşında olan, henüz tam yaşlılık aylığı almayan ve yasal emeklilik sigortası kapsamında zorunlu sigortaya tabi olmayan herkes Alman emeklilik sigortasında isteğe bağlı sigortalı olabilir. Bu, örneğin serbest meslek sahipleri, serbest çalışanlar veya ev hanımları gibi gelir getirici ve bir işverene bağlı bir işte çalışmayan yetişkinler için mümkündür.
Ancak Almanya’da belirli meslek grupları hariç kendi nam ve adına çalışanlar (Selbstständig), serbest çalışanlar (Freiberufler) zorunlu sigortaya tabi olmamakla birlikte mesleki faaliyetlerinden dolayı kendileri bizzat isteğe bağlı sigorta primi yatırabilirler. (Freiwillige Beiträge wegen Selbstständigkeit)
Yine memurlar, hakimler ve askerler, yasal emeklilik sigortasından muaftır ve bunlar prim kesintisine tabi olmazlar. Onlar için özel kanuni düzenlemeler mevcuttur. Diğer yandan son yıllarda iş piyasasındaki zorluklardan dolayı süresiz fakat düşük ücretli işlerde çalışanlar çoğalmıştır. İşte bir işverene bağlı olmakla birlikte bu işçilerden de ücretleri düzenli olarak ayda 520 Euro’yu geçmeyen yani cüzi çalışma yapanlar da talep etmeleri halinde (Minijobs- Aushilfe) zorunlu sigortaya tabi değildirler.
Aynı maddeye göre Almanya’da ikamet etmeseler bile Almanya dışında (örneğin Türkiye’de) ikamet eden Alman vatandaşları da isteğe bağlı sigorta primi ödeyebiliyor.
Bunun dışında 01.07.2017 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Flexirente yasa düzenlemesine göre erken yaşta emekli olanlar da artık normal yaşlılık aylığından önce isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir ve böylece mevcut primlerine göre hesaplanan yaşlılık aylığı miktarının arttırılmasını sağlayabilirler. Çünkü erken emekliler bu yasal emeklilik düzenlemesine göre artık zorunlu sigortaya tabi değildir. Ancak ek gelir elde ettiklerinde zorunlu sigortayı tercih edebilirler.
Bunlar dışında halihazırda zorunlu emeklilik sigortasına tabi olanlar buna ek olarak isteğe bağlı sigorta primi ödeyemiyorlar.
İsteğe bağlı sigorta nasıl yaptırabilir?
İsteğe bağlı sigorta Alman Emeklilik Kurumuna yazılı bir başvuru ile yapılır. Bu başvuru, örneğin Alman Emeklilik Kurumunun bilgilendirme ve danışma merkezinde yapılabilir.
İsteğe bağlı sigorta primi için aylık kaç Euro ödenmeli?
Aylık isteğe bağlı sigorta prim miktarını asgari ve azami sınırlar içerisinde kişi kendisi belirleyebiliyor ve istediğiniz zaman da bu miktarı değiştirebiliyor. Örneğin her yıl değişmekle birlikte 2023 yılı için aylık ödenecek isteğe bağlı sigorta primleri asgari 96,72 Euro, azami 1.357,80 Euro olarak ödenebilmektedir. Ayrıca prim ödenecek ay sayısı da serbestçe seçilebilir. Fakat ödenmiş olan bir prim miktarı daha sonradan değiştirilemiyor.
İsteğe bağlı primleri geriye dönük olarak da ödenebilir mi?
31 Mart’a kadar isteğe bağlı sigorta primleri bir önceki yıl için geriye dönük olarak da ödenebilir. Eğer 31 Mart bir hafta sonuna veya resmî tatile denk geliyorsa, son ödeme tarihi takip eden ilk iş gününe ertelenir.
Sigortalıların, 2022 yılı için 31 Mart 2023 tarihine kadar geriye dönük ödeme yapması halinde, 2022 yılı için aylık asgari prim miktarı ile azami prim miktarı arasında kendileri ödeyecekleri miktarı belirleyebilirler.
Buna ek olarak, Almanya’da çocuk yetiştirmiş olmalarına rağmen 5 yıllık (60 ay) primleri bulunmayan 1955 öncesi doğumlu sigortalılar, yasal emeklilik yaşına ulaştıktan sonra 5 yıllık genel bekleme süresini doldurana kadar istedikleri zaman eksik primlerini isteğe bağlı olarak geriye dönük veya borçlanma ile ödeyebilirler.
İsteğe bağlı primlerinin ödenmesi ne yarar sağlar?
Almanya’da isteğe bağlı sigorta primi ödemek sadece emekli maaşını artırmakla kalmaz, aynı zamanda bir emekli aylığı hakkı için gerekli bekleme sürelerini doldurabilir ve bazı hallerde mevcut emeklilik haklarını da koruyabilir. Örneğin çocuk yetiştirmesine rağmen 5 yıl prim ödememiş olan bir kişi isteğe bağlı prim ödeyerek normal yaşlılık aylığına hak kazanabilir. Belirli koşullar altında sigortalı kişiler de isteğe bağlı prim ödeyerek çalışma gücünün azalması durumunda sigorta güvencesi altına alınabilirler.
İsteğe bağlı priminin yaşlılık aylığımı ne kadar arttıracağını nasıl hesaplayabilirim?
Alman Emeklilik Sigortası Kurumunun „Ihre-Vorsorge.de“ portalındaki emekli aylığı hesaplayıcısının yardımıyla, yasal emeklilik sigortasına isteğe bağlı primlerle yaşlılık aylığınızı nasıl artırabileceğinizi belirleyebiliyorsunuz. Bu linki makalemizin altındaki notlar bölümde bulabilirsiniz. (*)
Yabancı vatandaşlar Almanya’da isteğe bağlı sigorta ödeyebilir veya borçlanma yapabilir mi?
Bu soru en çok Almanya’da iş bulamayan, 60’lı 70’li yıllarda Almanya’ya gelip çocuk yetiştirme sürelerinden dolayı annelik emekliliğine (Mütterrente) hak kazanmak isteyen ancak asgari 60 ay sigortalılık süresini dolduramayan Türkiye’ye kesin dönüş yapmış kişilerden gelmektedir.
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Alman Sosyal Güvenlik Kanununun 6. Kitabının 7. maddesine (§ 7 SGB VI) göre Almanya’da ikamet eden, en az 16 yaşında olan, henüz tam yaşlılık aylığı almayan ve yasal emeklilik sigortası kapsamında zorunlu sigortaya tabi olmayan herkes Alman emeklilik sigortasında isteğe bağlı sigortalı olabilir.
Bunun anlamı Alman vatandaşı veya yabancı ülke vatandaşı olsun Alman Sosyal Güvenlik Kanununun 1. Kitabının 30. maddesi (§ 30 SGB I) anlamında Almanya’da ikamet eden ve mutat meskeni Almanya’da olan 16 yaşını doldurmuş ve zorunlu sigortaya tabi olmayan herkes isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir. Burada vatandaşlık durumunun hiçbir önemi bulunmuyor.
Yabancı ülke vatandaşı da olsa örneğin Almanya’daki çalışma süreleri 60 aylık asgari sigortalılık süresini dolduramamış Türk vatandaşı Vahide hanım Almanya’da daimi ve yasal olarak ikamet ediyorsa isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir. Aynı şekilde Almanya’da hiç çalışmamış, bir çocuk yetiştirdiğinden sadece 30 ay sigortalılık süresi olduğundan 60 aylık asgari sigortalılık süresini dolduramamış Türk vatandaşı Zümran hanım Almanya’da daimi ve yasal olarak ikamet ediyorsa isteğe bağlı sigorta primi ödeyebilir.
Hatta Vahide hanım ve Zümran hanım geriye dönük bir yıllık isteğe bağlı sigorta primlerini ödeme yapılacak yılı takip eden yılın 31 Mart’ına kadar ödeyebilirler.
Fakat 1979 yılında bir çocuk yetiştiren daha sonra 1987 yılında Türkiye’ye kesin dönüş yapmış ve Türkiye’de ikamet eden Türk vatandaşı Münire hanım 30 ay çocuk yetiştirmeden dolayı sigortalılık süresi alabilse ve yaşını da doldurmuş olsa bile 60 aylık asgari sigortalılık süresini tamamlamak için Alman Emeklilik Kurumuna ne ileriye ne de geriye dönük isteğe bağlı sigorta primi ödeyemez. Çünkü kendisi hem Alman vatandaşı değil hem de bir yabancı vatandaş olarak Almanya’da değil, Türkiye’de ikamet ediyor.
Bu örneğimizde de görüldüğü gibi maalesef Almanya dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının Almanya’da isteğe bağlı sigortaya girmeleri ve geriye dönük ödeme yapabilmeleri mümkün değildir. (§ 7/1 SGB VI)
Şayet Münire hanım mavi kartlı Alman vatandaşı veya Türk vatandaşlığı yanında Alman vatandaşı yani çifte vatandaş olsaydı Almanya dışında Türkiye’de ikamet etmesine rağmen Almanya’da isteğe bağlı sigortaya girmesi ve geriye dönük isteğe bağlı sigorta prim ödemesi yapabilecekti.
Bu kuralın diğer bir istisnası ise Alman Sosyal Güvenlik Kanununun 6. Kitabının 232. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre zorunlu sigortaya tabi olmayan ve 1 Ocak 1992 tarihinden önce isteğe bağlı sigorta hakkını kullanmış olan kişiler Alman vatandaşı olmasalar ve mutat ikametgahları yurtdışında bulunsa bile isteğe bağlı sigorta primi ödemeye devam edebiliyorlar.
Yine uluslararası sözleşmelerden ve Avrupa Birliği hukukundan kaynaklanan düzenlemeler gereğince şayet Türk vatandaşı olarak Alman Emeklilik Sigortasında zorunlu sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı olunmuş ve halen Almanya dışında bir AB üyesi ülkede ikamet edilmesi halinde de isteğe bağlı sigortalı olunabiliyor.
Tük vatandaşları açısından diğer bir düzenleme de 1 Ocak 1992 tarihinden önce Almanya Federal Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin Ek Sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1 Nisan 1987 tarihinden önce isteğe bağlı sigortalısı olan Türk vatandaşları Alman vatandaşı olmasalar ve Almanya dışında Türkiye’de ikamet etseler bile isteğe bağlı sigortalı olamaya devam edebiliyorlar.
(*) https://www.ihre-vorsorge.de/rechner/freiwillige-rentenversicherung
Şerif YILMAZ/ Türk Hukuku Avukatı
NOT: Türk hukuku ile ilgili her konuda danışma hizmetimiz ön ödemeli ücrete tabidir. Makalemizin konusu hakkında danışma hizmetini Alman hukukunda avukatlardan alabilirsiniz.***Makalenin tüm hakları Av. Şerif Yılmaz’a aittir. Bu nedenle izinsiz olarak kopyalanıp yayınlanması yasaktır. Ancak link verilerek ve isim belirtilerek makaleden alıntı yapılabilir.
KONU İLE İLGİLİ AŞAĞIDAKİ VİDEOMUZDAN DA FAYDALANABİLİRSİNİZ
ALMANYA’DA İSTEĞE BAĞLI SİGORTA VE GERİYE DÖNÜK PRİM ÖDEME İMKÂNI