TÜRK VATANDAŞLIĞININ YENİDEN KAZANILMASI ve ASKERLİK DURUMU
Türk vatandaşlığından Türk devletinden izin alarak çıkan veya geçmişte askerlik gibi bazı sebeplerle çıkartılanların tekrar Türk vatandaşlığını kazanması mümkündür.
29.05.2009 tarihli ve 12.06.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu (TVK) Türk vatandaşlığının kaybından sonra tekrar kazanılmasını ikiye ayırarak hüküm altına almıştır. Birincisi gruptakiler Türkiye’de ikamet etme şartına bağlı olmadan Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirken ikinci gruptakiler Türkiye’de en az üç yıl ikamet etme şartıyla Türk vatandaşlığını tekrar kazanabilmektedirler.
Türk vatandaşlığının ikamet şartı aranmaksızın yeniden kazanılması
Doğumla Türk vatandaşı olup daha sonradan Türk devletinden izin alarak yabancı bir ülke vatandaşlığına geçip Türk vatandaşlığını kaybedenler yani uygulamada “Mavi Kartlılar” dediğimiz insanımız millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halleri bulunmamak şartıyla Türkiye’de ikamet etme sürelerine bakılmaksızın, Türk vatandaşlığını T.C. İçişleri Bakanlığının kararıyla yeniden kazanabiliyorlar. (TVK md. 22/1 ve 13/1-a)
Ana veya babalarına bağlı olarak Türk vatandaşlığını kaybeden çocuklar da ergin yani 18 yaşlarını doldurmalarından itibaren üç yıl içinde seçme hakkını kullanmaları ve millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halleri bulunmamak şartıyla Türkiye’de ikamet etme sürelerine bakılmaksızın, Türk vatandaşlığını T.C. İçişleri Bakanlığının kararıyla yeniden kazanabiliyorlar. (TVK md. 22/1,13/1-b, 21 ve 27)
5901 sayılı TVK’nın yürürlükten kaldırdığı mülga 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 25. maddesi gereğince Türk devletinden izin almaksızın kendi istekleri ile yabancı bir Devlet vatandaşlığını kazanmaları, yurt dışında bulunup da muvazzaf askerlik görevini yapmak veya Türkiye’de savaş ilanı üzerine, yurt dışında bulunup da, yurt savunmasına katılmak için yetkili kılınmış makamlar tarafından usulen yapılacak çağrıya mazeretsiz olarak üç ay içinde icabet etmemeleri, sevk sırasında veya kıtalarına katıldıktan sonra yurt dışına kaçıp da kanuni süre içinde geri dönmemeleri ve TSK mensupları ile askerlik görevini yapmakta olanlardan görev, izin hava değişimi veya tedavi için yurt dışında bulunup da süresi bittiği halde mazeretsiz olarak üç ay içinde geri dönmemeleri sebeplerinden biri dolayısıyla Türk vatandaşlığını kaybetmiş olan kişiler, başvurmaları halinde, millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir halleri bulunmamak kaydıyla, yine Türkiye’de ikamet etme şartı aranmaksızın T.C. İçişleri Bakanlığının kararı ile yeniden Türk vatandaşlığına alınabiliyorlar. (TVK md. 22/1,43/1, mülga 403 sayılı TVK md. 25/a,ç,d ve e)
Aynı şekilde mülga 28.05.1928 tarihli ve 1312 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununa göre vatandaşlıktan çıkartılmış kişiler de başvurmaları ve millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hâlleri bulunmamak kaydıyla, Türkiye’de ikamet etme şartı aranmaksızın T.C. İçişleri Bakanlığının kararı ile yeniden Türk vatandaşlığına alınabiliyorlar. (TVK md. 22/1,43/2, mülga 1312 sayılı TVK)
Türk vatandaşlığının ikamet şartına bağlı olarak yeniden kazanılması
Yabancı bir devletin, Türkiye’nin menfaatlerine uymayan herhangi bir hizmetinde
bulunup da bu görevi bırakmaları kendilerine yurt dışında dış temsilcilikler, yurt içinde ise mülki idare amirleri tarafından bildirilmesine rağmen, üç aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içerisinde kendi istekleri ile bu görevi bırakmamaları, Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin her türlü hizmetinde Cumhurbaşkanının izni olmaksızın kendi istekleriyle çalışmaya devam etmeleri, Türk devletinden izin almaksızın yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak askerlik yapmaları, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 302, 309, 310, 311, 312, 313, 314 ve 315. maddelerinde yazılı suçlar nedeniyle haklarında soruşturma veya kovuşturma yürütülmesine rağmen yabancı ülkede bulunmaları nedeniyle kendilerine ulaşılamayan vatandaşların bu durumlarının soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı veya kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay içinde vatandaşlıklarının kaybettirilmesi amacıyla T.C. İçişleri Bakanlığına bildirilip İçişleri Bakanlığınca Resmî Gazetede yapılan yurda dön ilanına rağmen üç ay içinde yurda dönmemeleri sebeplerinden biri ile Türk vatandaşlığı kaybettirilenler başvuru yapmaları, millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hallerinin bulunmaması ve Türkiye’de en az üç yıl ikamet etmek şartıyla Cumhurbaşkanı kararıyla Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler. (TVK md. 22/2,14, 29, 680 sayılı KHK md. 75, 7072 sayılı Kanun md. 73)
Kanuna göre ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle doğumla Türk vatandaşı olup yabancı ana veya babanın vatandaşlığını doğumla veya sonradan kazananlar çocuklar, ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle Türk vatandaşı olup doğum yeri esasına göre yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanan çocuklar, evlat edinilme yoluyla Türk vatandaşlığını kazanan çocuklar, doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı oldukları halde, sonradan yabancı ana veya babasının vatandaşlığını kazanan çocuklar ile herhangi bir şekilde Türk vatandaşlığını kazanmış ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanan çocuklar ergin olmaları yani 18 yaşlarını doldurmalarından itibaren üç yıl içinde kendileri vatansız kalmayacaklarsa seçim haklarını kullanarak Türk vatandaşlığından ayrılabilirler. (TVK md. 34)
Şayet bu çocuklar kanunda gösterilen şekilde seçimlik haklarını kullanarak Türk vatandaşlıklarını kaybetmiş ise müracaatları üzerine millî güvenlik bakımından engel teşkil edecek bir hallerinin bulunmaması ve Türkiye’de en az üç yıl ikamet etmeleri şartıyla T.C. İçişleri Bakanlığının kararı ile Türk vatandaşlığını yeniden kazanabilirler. (TVK md. 22/2, 14)
Türk vatandaşlığını yeniden kazanan erkeklerin askerlik durumu
Mevzuatımıza göre Türk vatandaşlığını kaybettikten sonra tekrar Türk vatandaşlığını kazananların askerlik yükümlülüğü Türk vatandaşlığını soy bağı ile veya sonradan ilk defa kazananlar gibi belirlenmez.
Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybettikten sonra yeniden Türk vatandaşlığına alınanlar sonradan Türk vatandaşı olanlar kapsamında değerlendirilmez. Bunların askerlik işlemleri, önceki askerlik safahatları dikkate alınarak vatandaşlığı kaybettikleri tarihteki statülerine göre yürütülür. (Askeralma Kanunu md. 43/2, Askeralma Yönetmeliği md. 90/6)
Mevzuatın bu hükümlerine göre Türk vatandaşlığını tekrar kazanan erkek vatandaşlarımız şayet Türk vatandaşlığını kaybettikleri tarihten önce askerlik hizmetlerini fiili, bedelli ve dövizle askerlik statülerinden biri ile yapmış veya kanuna göre yapmış sayılmışlar ise bunlar için askerlik yükümlülüğü söz konusu olmayacaktır. Aynı şekilde Türk vatandaşlığını kaybettikleri tarihten önce askerliğe elverişsizlik raporu ile askerlik hizmetinden muaf tutulanlar da askerlik yükümlüğü altında olmayacaktır.
Doğumla Türk vatandaşı olup daha sonradan Türk devletinden izin alarak yabancı bir ülke vatandaşlığına geçen yani uygulamada mavi kartlılar dediğimiz gruptan kişiler veya diğer şekillerde Türk vatandaşlığını kaybedip Türkiye’de en az 3 yıl ikamete bağlı veya ikamete tabi olmadan Türk vatandaşlığını yeniden kazanan gruptaki erkekler Türk vatandaşlığını kaybettikleri tarih itibariyle askerlik hizmetlerini yapmamışlarsa veya yapmış sayılmamışlarsa bu tarih itibariyle askerlik durumları ve statüleri belirlenir.
Örnek 1: 01.11.1986 doğumlu Almanyalı gurbetçi Mahmut bey 2000 yılında anne babasıyla birlikte Türk vatandaşlığını kaybetmiş sadece Alman vatandaşı ve mavi kartlı olmuştur. Kendisi 01.08.2019 tarihinde Alman vatandaşlığından çıkıp tekrar Türk vatandaşı olmak için T.C. İçişleri Bakanlığına başvurmuş, 01.11.2019 tarihinde Türk vatandaşlığını tekrar kazanmıştır.
Türk vatandaşlığını 18 yaşından küçük olduğu bir dönemde kaybettiğinden ve askerlik çağına 20 yaşından itibaren girdiğinden yurtdışı askerlik ertelemesini Alman vatandaşı olduğu için erteletememiştir. Türk vatandaşlığını kazandığı 01.11.2019 tarihi itibariyle yaşı 33’tür. Bu tarih itibariyle henüz 35 yaşını doldurmadığından Askeralma Kanununa göre askerliğini 35 yaşını dolduracağı 2021 yılının son 31 Aralık gününe kadar erteletme imkanı vardır. Şayet erteletme yapmamış veya erteletmesine rağmen 31.12.2021 tarihine kadar askerlik hizmetini fiili, bedelli veya dövizle askerlik statülerinden biri ile yerine getirmemiş ise 35 yaşından sonra erteleme hakkı olmadığından askerlik hizmetini şartları varsa dövizle veya bedelli, şartları yoksa fiili askerlik statüsünde yapana kadar yaşı ne olursa olsun askerlik çağından çıkamayacaktır.
Örnek 2: 01.03.1981 doğumlu İsveçli gurbetçimiz Tuğrul bey hem İsveç hem de Türk vatandaşı iken 2001 yılında Türk vatandaşlığından izinle çıkmış sadece İsveç vatandaşı ve mavi kartlı olmuştur. Kendisi 2005 yılında İsveç ordusunda fiili askerlik hizmetini yeri getirmiştir. 01.03.2020 tarihinde tekrar Türk vatandaşı olmak için T.C. İçişleri Bakanlığına başvurmuş, 01.06.2020 tarihinde Türk vatandaşlığını tekrar kazanmıştır.
Kendisi mavi kartlı olduğu dönemde İsveç’de 2005 yılında fiili askerlik hizmetini yerine getirmesine rağmen mavi kartlı olduğundan bu askerliğini saydırmak için Türk konsolosluğuna başvuru yapamamıştır. Zira kendisi bu dönemde Türk vatandaşı değildir. Türk vatandaşlığını yeni Askeralma Kanunun yürürlüğe girdiği 26.06.2019 tarihinden sonra 01.06.2020 tarihinde tekrar kazandığından, bu kanuna göre yabancı ülkede yapılan askerliğin Türkiye’de sayılması için askerlik yapılan ülke ile Türkiye arasında ikili uluslararası sözleşme bulunması gerektiğinden, İsveç ile Türkiye arasında bu konuya ilişkin ikili uluslararası sözleşme bulunmadığından İsveç’de 2005 yılında yaptığı fiili askerlik hizmetini Türkiye’de saydıramaz. Bu durumda Türk vatandaşlığını kaybettiği 2001 yılında kendisi askerlik çağına girmesine rağmen Türkiye’de fiili, bedelli veya dövizle askerlik hizmetini yapmadığından veya yapmış sayılmadığından, tekrar Türk vatandaşlığını kazandığı tarih olan 01.06.2020 itibariyle 35 yaşından büyük yaşta olduğundan erteleme hakkı da bulunmadığından askerlik hizmetini şartları varsa dövizle veya bedelli, şartları yoksa fiili askerlik statüsünde yapana kadar yaşı ne olursa olsun askerlik çağından çıkamayacaktır.
Örnek 3: 01.05.1965 doğumlu ve ABD’de yaşayan gurbetçimiz Faruk bey askerlik çağına girmesine rağmen askerlik hizmetini yapmadığından ve kendisine Türk devletinin yetkili kılınmış makamlar tarafından usulen yapılan çağrısına mazeretsiz olarak üç ay içinde icabet etmediğinden mülga 403 sayılı Türk Vatandaşlık Kanununun (TVK) 25/ç maddesi gereğince 30.11.1990 tarihli Bakan Kurulu Kararı ile Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır. Başvurusu üzerine 01.03.2023 tarihinde Türkiye’de ikamet etme şartı aranmaksızın T.C. İçişleri Bakanlığının kararı ile yeniden Türk vatandaşlığına alınmıştır. (TVK md. 22/1,43/1, mülga 403 sayılı TVK md. 25/ç)
Faruk bey Türk vatandaşlığını kaybettiği tarih olan 30.11.1990 tarihi itibariyle askerlik çağında olduğundan, tekrar Türk vatandaşlığını kazandığı tarih olan 01.03.2023 itibariyle 35 yaşından büyük yaşta olduğundan erteleme hakkı da bulunmadığından askerlik hizmetini şartları varsa dövizle veya bedelli, şartları yoksa fiili askerlik statüsünde yapana kadar yaşı ne olursa olsun askerlik çağından çıkamayacaktır.
Örnek 4: 01.09.1968 doğumlu yaşayan Abdulkadir bey askerlik çağına girdiği 1988 yılında fiili askerlik görevini yerine getirmek için Türkiye’de kıtasına katıldıktan sonra askerlik hizmetini bitirmeden Danimarka’ya kaçıp da kanuni süre içinde geri dönmediğinden mülga 403 sayılı TVK’nun 25/d maddesi gereğince 15.08.1993 tarihli Bakan Kurulu Kararı ile Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır. Başvurusu üzerine 01.12.2022 tarihinde Türkiye’de ikamet etme şartı aranmaksızın T.C. İçişleri Bakanlığının kararı ile yeniden Türk vatandaşlığına alınmıştır. (TVK md. 22/1,43/1, mülga 403 sayılı TVK md. 25/d)
Abdulkadir bey Türk vatandaşlığını kaybettiği tarih olan 15.08.1993 tarihi itibariyle askerlik çağında ve halen askerlik görevini yerine getirmediğinden, tekrar Türk vatandaşlığını kazandığı tarih olan 01.03.2023 itibariyle askerlik hizmetini fiili askerlik statüsünde yapana kadar yaşı ne olursa olsun askerlik çağından çıkamayacaktır. Diğer şartları yerine getirse bile dövizle veya bedelli askerlik hizmetinden yararlanamaz. Zira 1988 yılında fiili askerlik hizmetine başladığından Askeralma Kanunun 9/6 maddesi gereğince bedelli askerlik hizmeti hakkı, 1988 yılında dövizle askerlik hizmeti dışında diğer bir statüde silah altına alındığından aynı kanunun 39/3-ç maddesi gereğince dövizle askerlik hizmetinden yararlanma hakkı yoktur.
Bu örnekleri vatandaşlarımızın durumuna göre çoğaltmak mümkündür. Ancak bu örneklerle konun anlaşıldığını düşünüyoruz.
Türk vatandaşlığını yeniden kazanan ve Türk vatandaşlıklarını kaybettikleri tarihte askerlik hizmetini yapmadıkları veya yapmış sayılmadıkları için askerlik yükümlüsü olan, yurtiçi veya yurtdışı askerlik erteleme hakkı olmayan bu vatandaşlarımızın askerlik hizmetlerini şartları varsa dövizle veya bedelli, şartları yoksa fiili askerlik statüsünde yapana kadar yaşları ne olursa olsun isterse 60, 70, 80 yaşında olsunlar askerlik çağından çıkamayacaklardır.
Bunların askerlik hizmetini yerine getirme dışında tek imkanları askerliğe elverişsizlik yani halkın tabiriyle “Çürük Raporu” almalarıdır. Bunlar askerlik hizmetine başlamadan sağlık yoklamalarını Türkiye’de veya yurtdışında yaptırdıklarında, “Askerliğe elverişli değildir” heyet raporu (md. 15 ve 16) almaları halinde askere alınmazlar (md.16), askerliğine başlayanların askerlikleri döneminde Türkiye’de heyet raporu almaları halinde ise hemen terhis edilirler. (md. 5/6-c)
Şerif YILMAZ/ Türk Hukuku Avukatı
NOT: Türkiye’den yurt dışı borçlanma yolu ile emeklilik konusunda danışma hizmetimiz RANDEVU SİSTEMİYLE ÜCRETE TABİ olup büromuzca adınıza işlem yapıldığında ise yurt dışı borçlanma işlemi için ayrı, emekli aylığı tahsisat işlemleri için ayrı ücret alınmaktadır. Hangi ülkede olursanız olun ön ödemeli randevu için bizlerle hafta içi 10.00-17.00 Almanya mesai saatleri içerisinde +49 1522 4444405 nolu cep numarasından ulaşabilir veya web sayfamızdaki diğer iletişim yollarından irtibat kurabilirsiniz.
***Makalenin tüm hakları Av. Şerif Yılmaz’a aittir. Bu nedenle izinsiz olarak kopyalanıp yayınlanması yasaktır. Ancak link verilerek ve isim belirtilerek makaleden alıntı yapılabilir.
KONU İLE İLGİLİ AŞAĞIDAKİ VİDEOLARIMIZDAN DA FAYDALANABİLİRSİNİZ:
TÜRK VATANDAŞLIĞININ YENİDEN KAZANILMASI VE ASKERLİK DURUMU