YURTDIŞINDAKİ TÜRK’ÜN TÜRKİYE’DE MALÛLEN EMEKLİLİK HAKKI
Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşı ve mavi kart hakkı sahibi insanımız da Türkiye’den yurtdışı borçlanma yolu ile malulen emekli aylığına hak kazanabilir. Ancak bu yaşanılan ve çalışılan ülke ile kanundaki şartların yerine getirilmesine bağlı.
Türkiye’de malulen emeklilik şartları nelerdir?
– SSK, Bağkur ve Emekli Sandığı sigortalılarının malûllük aylığına hak kazanbilmeleri için en az 1800 gün ödenmiş primleri ve 10 yıl sigortalılık süreleri olmalı. Ayrıca ilk sigorta girişinden sonra oluşan çalışma veya meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiğine dair malûllük raporu almaları gerekir.
– Sürekli başkasının bakımına muhtaç derecede malûl olanlarda 10 yıllık sigrtalılık süresi aranmaz.
Yurtdışı borçlanmalarda malûllük aylığına nasıl hak kazanılır?
Sözleşmeli ülkelerde malûlen emekli olanların Türkiye’de çalışması varsa sözleşmeli ülkedeki hizmetler birleştirilerek bu ülkeden (Ör: Almanya) alınan malûllük raporları SGK’ya gidiyor ve dosya SGK Sağlık Kurulunca inceleniyor. İnceleme neticesi SGK kendi mevzuatındaki malûliyet şartlarına uyuyorsa bu raporu onaylayıp Türkiye’deki çalışma sürelerine oranlayarak kısmî malûllük emekli aylığı bağlıyor.
Bağlanan bu kısmi malûllük emekli aylığının yurtdışı borçlanma ile gün sayısının 1800 güne tamamlanarak tam aylığa çevrilmesi mümkün oluyor.
Kısmî aylık bağlanmamış ise Türk vatandaşı veya mavi kart hakkı sahibi insanımız öncelikle 3201 sayılı kanuna göre 1800 günlük borçlanma yapılıp bedelini yatırıyor. Burada sigortalılık statüsü borçlanma yapacak gurbetiçinin durumuna göre belirlenmeli.
Örneğin Almanya’dan malûlen emekli bir kişi kesintisiz aylık 450 €‘ya kadar çalışma izni varsa Türkiye’de usulüne uygun bir SSK girişi yapabilir. Ama izni yoksa bunu yapmamalı. Yasağa rağmen Alman emeklilik sigortasının Türkiye’deki çalışmayı öğrendiğinde sorun çıkarması sözkonusu olabilir. Bu durumda „Dimyad’a prince giderken eldeki bulgurdan olmak“ mümkündür.
Buna gerek de yok. Bizim de tavsiyemiz Bağkur kapsamında 1800 gün borçlanılması ve yatırılıp rapora başvurulması. Zira SSK kapsamındakilerin % 40 olan malûllük aylığı bağlama oranının aksine Bağkur kapsamındakilerin aylıkı bağlama oranı % 50’dir. Yani Bağkurda daha fazla malûllük maaşı alınabiliyor.
Yurtdışında alınan malûllük raporu doğrudan Türkiye’de geçerli olur mu?
Yurtdışından alınan malûllük raporu Türkiye’de geçerli değil. Siz Hollanda’dan % 100 ile malûl olsanız bile bu Türkiye için geçerli değildir. Çünkü Türkiye’nin malûllük şartları ve mevzuatı farklıdır. Bu nedenle 1800 gün bedeli yatırdıktan sonra malûllük aylığının bağlanması için Türkiye’ye gidip müracaat etmeniz ve SGK’nın kendi Kurum Sağlık Kurullarına, Devlet Üniversite Hastanelerine sevkinizi yaptırıp heyet raporu aldırmanız gerekir. İşte bu aşamada yurtdışında aldığınız malûllük raponuzu ve bu rapora dayanak teşhis-tedavi belgelerinizi Türkçeye tercüme ettirip heyete vermeniz size kolaylık sağlayacaktır.
Sevkten sonra heyet sizi „Malûliyet Tespiti İşlemleri Yönetmeliği“ne göre tekrar muayene edecek hem malûliyet durumunuzu inceleyerek yüzde kaç oranında çalışma veya meslekte kazanma gücünüzü kaybettiğinize hem de bu malûliyetin ilk hangi tarihte başladığına dair rapor düzenleyecektir. Ayrıca aynı raporda kontrol muayenesi yapılıp yapılmayacağına, yapılacaksa hangi aralıklarla yapılacağına da karar verecektir.
Olumsuz Sağlık Kurulu raporuna itiraz mümkün mü?
Sağlık Kurulu raporu olumsuz yani % 60’dan aşağı bir şekilde verilirse buna itiraz hakkı vardır. Bu karara karşı Sosyal Sigortalar Yüksek Sağlık Kuruluna süreye bağlı olmaksızın itiraz edilebilir. Çünkü % 60 oranından aşağıda alınacak rapor size malûlen emeklilik hakkı vermeyecektir. Yüksek Kurul kararının da olumsuz olması halinde bu karara karşı iş mahkemesinde dava açılabilir. Bu davada mahkeme genellikle Adli Tıp Kurumunundan yeniden rapor aldırıp değerlendirme yapar ve davanın kabulüne veya reddine karar verir.
Sağlık Kurulunun ikinci ret sebebi ise, malûliyetin % 60 olduğunu kabulle birlikte bunun ilk sigorta girişinden önce olduğu şeklinde olabilir. İşte burada ilk sigorta giriş tarihi ile % 60 malûliyetin ilk başladığı tarih 3201 sayılı kanunun 5/5 maddesi ve Kurumun 2014/27 ile 2015/23 sayılı genelgesi hükümlerine göre belirlenir.
Çünkü Almanya, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Gürcistan, Hırvatistan, Hollanda, İsviçre, İtalya, Kanada, Kebek, KKTC, Kore, Lüksemburg, Makedonya ve Slovakya’daki ilk sigorta girişleri Türkiye için de ilk sigorta girişidir. Bu sigorta girişlerine göre % 60 malûliyetin başlangıcının tespit edilmesi yasal zorunluluktur.
Örnek: Türkiye’de hiç çalışması olmayan ve ilk defa 18.12.1988 tarihinde Almanya’da sigorta girişi olan bir vatandaşımız Almanya’da 2002 yılına kadar çalışmış ve 2005 yılında %80 iş görememezlik raporuyla malûlen emekli olmuş. Bu vatandaşımız yurtdışı sürelerinden 1800 günü Bağkur kapsamında borçlanıp bedelini 12.04.2016 tarihinde yatırdıktan sonra sevk edildiği SGK veya devlet hastanesinden % 60 malûliyet raporu almıştır. Bu kişiye malûl emekli aylığı, raporun verildiği ve onaylandığı ayı takip eden aybaşından itibaren ödenmesi gerekir.
Ama Sağlık Kurulu şu hataya düşebiliyor. Diyor ki, senin Türkiye’de sigorta girişin yok. Bu nedenle borçlanma bedelini yatırdığın tarihten geriye doğru 5 yıl gider ilk sigorta girişini tespit ederim. Bu da 12.04.2011 olur ki, sen bu tarihte ve daha öncesinde % 60 malûl idin. Bu nedenle sana malûllük aylığı bağlamıyorum.
İşte bu yasaya aykırıdır. Çünkü vatandaşın ilk sigorta girişi hem Türkiye-Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 29/4 maddesine hem 3201 sayılı Kanunun 5/5 maddesine hem de SGK’nın 2014/27 ve 2015/23 sayılı genelgelerine göre 18.12.1988’dir. Maluliyet bu tarihten sonra oluşmuştur. Şayet vatandaş sözleşmesiz bir ülkede (Örneğin Suudi Arabistan) veya sözleşmesi olsa bile ilk sigorta girişi ile ilgili bir hüküm bulunmayan bir ülkede (Örnek Norveç, İngiltere, Danimarka gibi) çalışsaydı Sağlık Kurulunun bu kararı doğru olurdu. Ama Almanya ve diğer 19 ülke için bu geçerli ve yasal değildir.
Bu karara karşı mutlaka iş mahkemesinde dava açılmalıdır. Bu konuda sigortalı gurbetçi lehine mahkemeler karar vermektedir.
Malûllük aylığı ne zaman başlar?
Malûllük aylığı;
- Sağlık Kurulu rapor tarihi aylık bağlama talebinden sonra ise bu talebin yapıldığı ayı izleyen aybaşından,
- Aylık bağlama talebi rapor tarihinden önce ise rapor tarihini takip eden ay başından itibaren bağlanır.
Malûlen emekli yurtdışında çalışabilir mi?
5510 sayılı kanunun 27/3 maddesi; „Malûllük aylığı almakta iken bu Kanuna göre veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların malûllük aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir“ demektedir. Yani malûlen emekli olan bir kişi Türkiye’de de yurtdışında da çalışamaz. 3201 sayılı kanuna göre ikamete dayalı yardım da alamaz.
Yurtdışı borçlanma konusunda hukuki yardıma ihtiyacınız olursa istediğimiz belgeleri göndermeniz halinde; Avrupa’nın neresinde olursanız olun bize gelmenize gerek kalmadan işlemlerinizi adınıza yapabiliriz. Bizimle irtibata geçmeniz yeterli.
Av. Şerif YILMAZ